Σε όλη τη δισκογραφία των Beatles, o μοναδικός μουσικός που είδε το όνομά του να λαμβάνει credit στην έκδοση ενός δίσκου δίπλα από δαύτα των «Σκαθαριών» ήταν ο Αμερικάνος (κυρίως) πληκτράς, Μπίλι Πρέστον.
Ο Ρίνγκο Σταρ, ντράμερ των μουσικών θρύλων του Λίβερπουλ, είχε φροντίσει δημοσίως να ενισχύσει την αποθέωση, σχολιάζοντας γλαφυρά, σε ανύποπτη στιγμή: «Ο Πρέστον ποτέ, μα ποτέ δεν βάζει τα δάχτυλά του σε λάθος μέρος».
Αφήνοντας τη μουσική που παράγεται από τα δάχτυλα και καταπιαστούμε με εκείνη που φτιάχνουν τα πόδια με μια μπάλα, το ίδιο ακριβώς θα μπορούσε να ισχύει για τον Μάρκο Βαν Βάστεν. Ποτέ, μα ποτέ, δεν θα τα έβαζε σε λάθος σημείο. Ειδικά στο χορτάρι, όταν άγγιζαν ένα τόπι.
Το πιο φημισμένο άγγιγμα έγινε τέτοια μέρα το 1988, στον Τελικό του Euro, εννιά λεπτά μετά την έναρξη του δεύτερου ημιχρόνου κόντρα στη Σοβιετική Ένωση, οπότε και συνέθεσε με τα ποδάρια του, το κορμί του ολάκερο, την μαεστρία του, το κορυφαίο γκολ που έχει σημειωθεί ποτέ σε τελικό οποιασδήποτε μεγάλης διοργάνωσης.
«Ανταπόδοση από τον Θεό». Έτσι το χαρακτήρισε στην αυτοβιογραφία του, «Basta». Ο ήδη από τότε τσακισμένος του αστράγαλος ήταν για τον Ολλανδό ένας από τους λόγους που το αδιανόητο, το αδύνατο συνέβη τελικά εκείνη την στιγμή στο Ολυμπιακό στάδιο του Μονάχου.
«Δεν θα μπορούσα να πετύχω αυτό το γκολ, αν ο αστράγαλός μου ήταν υγιής, γερός. Έτσι όμως, για ό,τι μου συνέβη, για ό,τι μου προκάλεσε αυτός ο αστράγαλος, αυτό το γκολ αποτέλεσε μια μορφή ισορροπίας ανάμεσα στην αδικία και την αποκατάσταση. Ένα δώρο δοσμένο πίσω από τον Θεό».
Ο Μάρκο Βαν Μπάστεν με τη φανέλα της Εθνικής Ολλανδίας κόντρα στην Σοβιετική Ένωση στον Τελικό του Euro 1988.
Ο γυμναστής και οι κλωτσιές
Γυμναστής ονειρευόταν να γίνει, όταν ήταν μικρός. Μέχρι τουλάχιστον να καταλήξει πως το ποδόσφαιρο του ταίριαζε και πως μπορούσε σε αυτό να εξελιχθεί αθλητικά ακόμα περισσότερο, ακόμα καλύτερα.
Προφανώς η διαδρομή μέχρι την επιλογή τον βοήθησε. Σε μια εποχή που οι ποδοσφαιριστές δεν ήταν, ούτε και έμοιαζαν, εκδοχές εκπαίδευσης βατραχανθρώπων, ο ίδιος έμοιαζε με χορευτή. «Ο κύκνος της Ουτρέχτης». Το παρατσούκλι του. Ταιριαστό.
Ψηλός, λιπόσαρκος, με μακριά κανιά, σωλήνες, που του επέτρεπαν να έχει και ταχύτητα και έκρηξη, ευλυγισία, πλαστικότητα και μια έντονη και απολύτως διακριτική χορευτική εσάνς στην κίνηση. Σε κάθε του κίνηση.
Εύκαμπτος. Κυματιστός. Δεν τον έπιανε το μάτι. Και, όποτε τον έπιανε, έμενε εκεί. Αποτυπωνόταν. Η σωματική του χάρη σε συνδυασμό με τη μοναδική για τη θέση του και την εποχή δυνατότητά του να διαβάζει το παιχνίδι τού επέτρεπαν παράλληλα να ξεφεύγει από τα μάτια (και) των αμυντικών, να ξεγλιστρά σε σημεία που δεν φαντάζονταν πως μπορούσε από εκεί να απειλήσει ή να προβλέψουν πως χρειάζεται να καλύψουν.
Ξεκίνησε μικρός στις ακαδημίες του Άγιαξ (ό,τι καλύτερο για τον φανατικό με το ποδόσφαιρο πατέρα του, Γιοπ, ο οποίος δεν είχε δει ανάλογο… χαΐρι από τον μεγαλύτερο γιο του, τον Στάνλεϊ). Εξελίχτηκε γρήγορα. Τον Απρίλιο του ’82 ντεμπούταρε, αντικαθιστώντας κάποιον… Γιόχαν Κρόιφ. Και είκοσι λεπτά αργότερα βρήκε δίχτυα.
Στην επόμενη πενταετία, ο απολογισμός του άγγιξε κατά μέσο όρο το γκολ ανά παιχνίδι στα 174 που συνολικά έδωσε με τον «Αίαντα». Καλοκαίρι του ’87, ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι πλήρωσε λίγο παραπάνω από 1 εκατ. ευρώ, προκάλεσε τη μήνη του Κρόιφ (θεώρησε ευτελές το αντίτιμο με το οποίο η διοίκηση του Άγιαξ τον παραχώρησε) και τον πήρε στο Μιλάνο για να δημιουργήσει σταδιακά την περίφημη ολλανδική τριπλέτα, τον κορμό της «Grande Milan» του Αρίγκο Σάκι (εκείνο το καλοκαίρι μαζί του αποκτήθηκε ο Ρουντ Γκούλιτ, ακολούθησε το επόμενο καλοκαίρι ο Φρανκ Ράικαρντ).
Τα προβλήματα με τον αστράγαλό του είχαν ήδη ξεκινήσει. Δυο χρόνια πριν, σε ένα παιχνίδι με την Γκρόνινγκεν στην Eredivisie, μια ατσούμπαλη και βίαιη προβολή τα ξεκίνησε όλα. Όπως και η επιμονή του. Στις εξέδρες ήταν ο αδερφός του. Δεν ήθελε να βγει από το γήπεδο τραυματίας, πονώντας. Και συνέχισε, ολοκληρώνοντας το ενενηντάλεπτο. Με πόνους. Αλλά χωρίς να το δείξει.
Ήταν-δεν ήταν οκτώ χρόνων, παίζοντας στα πάρκα της γενέτειράς του. Με μεγαλύτερούς του. Δεν του χαρίζονταν. Η κλωτσιά πήγαινε σύννεφο. Δεν άντεξε και βγήκε από το γήπεδο, πηγαίνοντας, κλαμένος, στον πατέρα του. Ο Γιοπ τον ρώτησε αν ήθελε να συνεχίσει να παίζει. Απάντησε καταφατικά.
«Τότε, αν δεν γυρίσεις μόνος σου στο γήπεδο, θα σε βάλω εγώ κλωτσώντας τον πισινό σου».
Νοέμβριος 1986: Ο Μάρκο Βαν Μπάστεν με τη φανέλα του Άγιαξ -δεξιά ο Στάνλεϊ Μέντσο / Photo by: Eurokinissi (Glou).
Ο τρίτος με το «12» στη φανέλα
Στην παρθενική χρονιά του στο Μιλάνο, η απειλή (ή παρότρυνση) της… κλωτσιάς δεν θα μπορούσε να λειτουργήσει. Έπαιξε ελάχιστα, ξεκίνησε βασικός μόλις σε έντεκα παιχνίδια στη Serie A, πετυχαίνοντας τρία γκολ.
Επιδόσεις και παρουσία που οριακά δικαιολογούσαν το να βρισκόταν έστω στην αποστολή της Εθνικής Ολλανδίας στα τελικά του Euro 1988, την πρώτη μεγάλη διοργάνωση στην οποία οι «Oranje» θα συμμετείχαν μετά από οκτώ χρόνια.
Ο εμπνευστής του «Total Voetbal», ο Ρίνους Μίχελς, ο οποίος διένυε τις τελευταίες μέρες της δεύτερης θητείας του στον ολλανδικό πάγκο, τελικά τον συμπεριέλαβε στις επιλογές του, εν πολλοίς χάρη στην επιστροφή του στο τελευταίο κομμάτι της σεζόν (1987-1988) που χάρισε στη Μίλαν το πρώτο της Πρωτάθλημα ύστερα από εννιά χρόνια.
Αλλά, με ξεκάθαρη θέση στην ιεραρχία. Θα ήταν ο τρίτος φορ, πίσω από τον Τζόνι Μπόσμαν και τον Βιμ Κιφτ. Και με τους δύο είχε συνυπάρξει στον Άγιαξ. Τον Κιφτ μάλιστα ο «Αίαντας» τον είχε πουλήσει στην Πίζα αμέσως μετά την πρώτη πλήρη επαγγελματική χρονιά του (19χρονου τότε) Βαν Μπάστεν, διαβλέποντας εξέλιξη και μέλλον.
Σε διεθνές επίσημο επίπεδο, ο Μπόσμαν είχε σκοράρει μόνο κόντρα στην Κύπρο. Βρήκε όμως δίχτυα στα δύο τελευταία φιλικά προετοιμασίας των «Πορτοκαλί» πριν το τουρνουά της Γερμανίας και έτσι η ιεραρχική πεποίθηση του “Στρατηγού” Μίχελς παγιώθηκε.
Κόντρα σε ό,τι έλεγε ο Κρόιφ, ο οποίος είτε ιδιωτικά είτε δημόσια,στήριζε μετά μανίας τον Βαν Μπάστεν.
«Ο Τζόνι (σ.σ. Μπόσμαν) θα μπορεί να είναι χρήσιμος μόνο στο τέλος των παιχνιδιών. Και μόνο αν χρειάζεσαι κάποιον λοστό (σ.σ. το εννοούσε για κάποιον ο οποίος θα μπορούσε να ασκήσει πίεση και να βάλει όγκο) στην περιοχή. Ο Μάρκο πρέπει να είναι ο βασικός».
Ο Μάρκο Βαν Μπάστεν με τη φανέλα της Μίλαν.
Αυτά δημόσια. Και αφού ιδιωτικά, σε ατομικές προπονήσεις που έκανε με τον (ή στον) φουνταριστό της Μίλαν παραμονές της τελικής φάσης, τον είχε συμβουλεύσει, αφού έμαθε την ιεραρχία των επιθετικών της “πορτοκαλί” αποστολής, να ακολουθήσει τον πατροπαράδοτο ολλανδικό τρόπο και να… αποσυρθεί από την ομάδα.
Δεν εισακούστηκε. Όλοι γνώριζαν πως ο «Ιπτάμενος Ολλανδός» είχε δίκιο. Ο Βαν Μπάστεν γνώριζε πως είναι καλύτερος από τον Μπόσμαν και τον Κιφτ. Οι δυο τους γνώριζαν πως είναι καλύτερος τους. Και ο Μίχελς το γνώριζε. Δεν γινόταν όμως αλλιώς.
Θα πήγαινε στη Γερμανία, αλλά θα ξεκινούσε στον πάγκο. Ακόμα-ακόμα και η… αριθμολογία το επιβεβαίωνε. Τότε οι ποδοσφαιριστές διάλεγαν -ή έστω τους δινόταν…- ένα νούμερο από το 1 ως 20 (όσα δηλαδή και τα μέλη της αποστολής). Το «9» πήγε στον Μπόσμαν. Το καθαγιασμένο (ελέω Κρόιφ) «14» πήγε στον Κιφτ. Και ο Βαν Μπάστεν πήρε απλώς το «12». Παρότι αδήριτο, ήταν σημειολογικά σαφές.
Για τον κάτοχό του όμως, απλώς μια τυπικότητα. Μια αναγκαία συνθήκη.
«Δεν με πείραζε. Είχαμε μια ομάδα που κέρδιζε τότε. Χαιρόμουν που θα ήμουν μέλος της, χαιρόμουν που θα πήγαινα σε μια μεγάλη διοργάνωση και ήξερα πως η ευκαιρία μου θα ερχόταν, οπότε έπρεπε απλώς να την περιμένω, παρακολουθώντας και παρατηρώντας ώστε να είμαι έτοιμος».
Και ας τα έλεγε, ακόμα και υπό αυτό το πλαίσιο, ο -ομόσταυλός του στη Μίλαν– Γκούλιτ, παραμονές του τουρνουά, σε συνέντευξή του στους «Times» για το αφιέρωμα της διοργάνωσης: «Ο Μάρκο μπορεί να αποτελέσει το μεγαλύτερο όπλο μας. Έχει μια ιδιαίτερη, ξεχωριστή ικανότητα να μυρίζεται τα γκολ, να τα βλέπει όπως κανείς άλλος, να δημιουργεί και να αξιοποιεί χώρους, όταν δεν φαίνονται από κανέναν».
Μάρκο Βαν Μπάστεν και Ρουντ Γκούλιτ.
Η λύτρωση και τα ποδήλατα
Στην πρεμιέρα, οι Ολλανδοί αντιμετώπισαν τη Σοβιετική Ένωση. Πρελούδιο ενός Τελικού που κανείς δεν περίμενε. Οι εκλέκτορας των «Κόκκινων», Βαλερί Λομπανόφσκι, επέλεξε μια ενδεκάδα καταρτισμένη αποκλειστικά από ποδοσφαιριστές που είχε στη δούλεψή του και στη Ντιναμό Κιέβου, η ομοιογένεια φάνηκε, τα «MiG» προηγήθηκαν στο ξεκίνημα του δεύτερου ημιχρόνου και τελικά τους έφτασε, αφού ο Βαν Μπάστεν, μπαίνοντας ως αλλαγή στο τέλος, στερήθηκε την ισοφάριση από το δοκάρι των Σοβιετικών.
Και βάζοντας έτσι τους «Oranje», με το καλημέρα, με την πλάτη στον τοίχο. Ο πρώτος τους “τελικός”, επιβίωσης για αρχή, ακολουθούσε. Αγγλία. Ο Μίχελς έκανε αλλαγές, από τις πρώτες ο 24χρονος τότε με το «12» στην πλάτη.
Δεν φάνηκε να λειτουργεί στο ξεκίνημα. Η τύχη όμως κράτησε τους Ολλανδούς, αφού δύο φορές πριν το ημίωρο γλύτωσαν το γκολ από τα δοκάρια τους και από εκεί και πέρα… Βαν Μπάστεν.
Όλο το παλμαρέ του, όλη η εν κινήσει ποίηση βγαλμένα στο χατ τρικ που σημείωσε και προσωποποίησε την επικράτηση των «Πορτοκαλί», αλλάζοντας έτσι μια και καλή την πορεία, την έκβαση αλλά και το πρόσωπο της διοργάνωσης.
Πριν το ημίχρονο. Δέχτηκε την πάσα με το εξωτερικό του Γκουλίτ, κοντρόλαρε με το δεξί και, κάνοντας μια… πιρουέτα, απέφυγε τον Τόνι Άνταμς και, πριν προλάβει να πλησιάσει ο Γκάρι Στίβενς, τελείωσε τη φάση με το αριστερό. 1-0.
Παρένθεση η ισοφάριση του Μπράιαν Ρόμπσον. Στη συνέχεια, πάλι ο Γκούλιτ την πάσα, αυτή τη φορά η υποδοχή έγινε με το αριστερό, δεύτερο άγγιγμα με το δεξί για να απομακρύνει την μπάλα από την… εμβέλεια του Στίβενς, τρίτο με το αριστερό, 2-1. Κερασάκι στην τούρτα το τρίτο, για το τελικό 3-1, με ένα γυριστό βολέ.
«Το πρώτο ήταν αγνή απελευθέρωση. Το δεύτερο επιβεβαίωση. Το τρίτο φλέρταρε με τα όρια της πίστης».
Έτσι, δωρικά, ο Βαν Μπάστεν περιέγραψε στο «Basta» τα συναισθήματά του μετά από εκείνα τα γκολ.
Σε συνδυασμό με το 1-1 κόντρα στην Ιρλανδία στην τελευταία αγωνιστική της φάσης των ομίλων, έφεραν τους Ολλανδούς στα ημιτελικά. Κόντρα στη μοίρα τους. Κόντρα στην ιστορία τους. Κόντρα στη Νέμεσή τους. Ποδοσφαιρικά και όχι μόνο. Κόντρα στους οικοδεσπότες. Κόντρα στη Δυτική Γερμανία.
Η ολλανδογερμανική κόντρα παρήγαγε μέσα στις δεκαετίες άφθονο, πλούσιο υλικό πάσας επιστήμης. Όχι μόνο αθλητικά, ελέω των όσων έγιναν στον Τελικό του Παγκόσμιου Κυπέλλου του 1974, πάλι σε γερμανικό έδαφος, οπότε και η Ολλανδία, με το «Ολοκληρωτικό Ποδόσφαιρο», ξεκίνησε να χτίζει τον μύθο της «Βασίλισσας χωρίς στέμμα», χάνοντας στον Τελικό (τον πρώτο από τους δύο διαδοχικούς χαμένους) από τη «Nationalmannschaft», παρότι προηγήθηκε, χωρίς καν να επιτρέψει σε γερμανικά πόδια να αγγίξουν την μπάλα.
Ο Μάρκο Βαν Μπάστεν με τη φανέλα της Εθνικής Ολλανδίας σε αναμέτρηση με την Αγγλία στο Μουντιάλ του 1990 / Photo by: Eurokinissi (Action Images).
Βαθύ, ανεπούλωτο τραύμα. Δεν ξεπεράστηκε ποτέ από τους Ολλανδούς. Και συνδέθηκε με τις μνήμες των γενεών που ακολούθησαν τη γερμανική κατοχή στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τις φρικαλεότητες των Ναζί.
Οι Ολλανδοί φίλαθλοι όμως διάλεξαν κάτι άλλο να προτάξουν στην (ποδοσφαιρική) επιστροφή τους σε γερμανικό έδαφος στα τελικά του 1988. Ιδιοφυές, απόλυτα ολλανδικό, τέλεια αντιπροσωπευτικό. Στα χρόνια της ναζιστικής κατοχής, οι Γερμανοί είχαν επιτάξει για λόγους περιορισμού και απαγόρευσης κυκλοφορίας πάνω από μισό εκατομμύρια ποδήλατα, σήμα κατατεθέν της καθημερινότητας των Ολλανδών ακόμη και σήμερα, σε Άμστερνταμ και Ρότερνταμ.
Το μότο λοιπόν όσων ταξίδεψαν στη (Δυτική ακόμη) Γερμανία κοντά μισό αιώνα αργότερα, το μότο που έγινε πανό και σύνθημα, το μότο που ενέπνευσε και έδωσε ιδεολογικό στίγμα σε μια -κακά τα ψέματα- όχι και τόσο πολιτικοποιημένη κοινωνία, ήταν το απλό και υπέροχο:
«Ήρθαμε για να πάρουμε πίσω τα ποδήλατά μας».
Επισήμως οι Ολλανδοί είχαν πάρει 6.000 (από τα 56.000 συνολικά) εισιτήρια για εκείνον τον ημιτελικό του Volksparkstadion στο Αμβούργο. Ανεπισήμως όμως ήταν περισσότεροι. Πολλοί περισσότεροι. «Αντίστροφη εισβολή», φρόντισε -κατόπιν εορτής- να την χαρακτηρίσει η «Bild».
Αναφορά που έδραζε και στην εξέλιξη, σε άμεση πάντα σύγκριση με εκείνον τον Τελικό του ’74. Τότε όλα τα γκολ σημειώθηκαν στο πρώτο ημίχρονο. Οι «Oranje» προηγήθηκαν με πέναλτι, οι (Δυτικο)Γερμανοί γύρισαν το ματς, ισοφαρίζοντας επίσης με πέναλτι.
Το ’88 τα γκολ ήρθαν στο δεύτερο ημίχρονο. Τα δύο πρώτα πάλι από τη βούλα, αλλά τα «Panzer» είχαν προηγηθεί και οι «Πορτοκαλί» απάντησαν και ήταν και αυτοί που πανηγύρισαν την ανατροπή, τρία λεπτά πριν το τέλος.
Ο Βαν Μπάστεν ήταν αυτός που είχε κερδίσει το πέναλτι της ισοφάρισης, ο Βαν Μπάστεν ήταν αυτός που προσυπέγραψε μια ανεπανάληπτη “πορτοκαλί” έξαρση. Με ακόμα ένα γκολ που, επίσης όπως το αδιανόητο του Τελικού, μοιάζει αδύνατον. Επιταχύνοντας μπήκε στην περιοχή για να προλάβει μια “τρύπα” στον χώρο, έχοντας αντίπαλο (Γιούργκεν Κόλερ) στον σβέρκο του.
Έτσι, με τσίτα γκάζια, αποφάσισε να μεγιστοποιήσει τις πιθανότητές του να προλάβει την μπάλα, γλιστρώντας στο χορτάρι. Πέφτοντας, γύρισε κορμί και αστράγαλο και βρήκε το τόπι έτσι ώστε να το στείλει εκεί που το κεφάλι του (φαίνεται πως) κοιτάει, εκεί που σημαδεύει, στην αντίθετη γωνιά της γερμανικής εστίας. Ο Κόλερ δεν πρόκαμε με την προβολή του, ούτε και ο Έικε Ίμελ με την εκτίναξή του.
Η Ολλανδία ξόρκισε το χτικιό της. Αποτίναξε τα φαντάσματά της. Πήρε πίσω πολλά περισσότερα από τα ποδήλατά της. Η πρόκριση στον Τελικό, ειδικά μάλιστα κόντρα στον συγκεκριμένο αντίπαλο, πανηγυρίστηκε όπως ποτέ άλλοτε. Και πιθανώς όπως ποτέ έκτοτε.
Δεν είναι τυχαίο πως στα πανεθνικά πανηγύρια αμέσως μετά το τέλος του παιχνιδιού καταγράφηκε το μεγαλύτερο πλήθος στους δρόμους της χώρας, μετά την απελευθέρωση από τους Ναζί.
Μάρκο Βαν Μπάστεν εναντίον Γιούργκεν Κόλερ σε αναμέτρηση Ολλανδία – Γερμανία για το Euro 1988.
Μια στιγμή μαγείας
Ο Τελικός στο Ολυμπιακό στάδιο του Μονάχου επανάληψη της πρεμιέρας. Η φόρα όμως των Ολλανδών ήταν σαρωτική, δεν μπορούσε με τίποτα η νίκη των Σοβιετικών στο πρώτο τους ραντεβού να διαφοροποιήσει συσχετισμούς, δυναμική, μομέντουμ, μοίρα.
Ο Βαν Μπάστεν άφαντος. Ζήτημα ως το 54’ να ακούμπησε το τόπι δυο φορές. Την πρώτη σέρβιρε, με κεφαλιά, το ολλανδικό προβάδισμα στον Γκούλιτ. Και με τη δεύτερη καθήλωσε. Σταμάτησε τον χρόνο.
Ο Άρι Βαν Τίγκελεν, κλέβοντας μια μπάλα στο κέντρο, άνοιξε μια ολλανδική επίθεση, κάνοντας μερικά μέτρα και πασάροντας αριστερά στον Άρνολντ Μιούρεν. Ο 37χρονος, στο τελευταίο του παιχνίδι με το εθνόσημο, σήκωσε το κεφάλι, είδε τον Βαν Μπάστεν στη σοβιετική περιοχή και προσπάθησε να τον σημαδέψει.
‘Η, μάλλον, με δικά του λόγια: «Τον είδα μαρκαρισμένο στην άκρη της περιοχής. Ήθελα να στείλω την μπάλα μπροστά του, προς το τέρμα, ποντάροντας στην έκρηξη και την ταχύτητά του. Πήγε όμως πολύ λάθος. Όλοι λένε, βάσει του τι ακολούθησε, πως ήταν η καλύτερη σέντρα που έχω βγάλει στη ζωή μου. Μαλακίες. Ο Μάρκο την έκανε».
Και η συνέχεια από τον εκτελεστή: «Η αλήθεια είναι πως ένιωθα κουρασμένος. Είδα την μπάλα να φεύγει μακριά, οπότε εκείνη την ώρα σκέφτηκα πως είχα δύο επιλογές. Είτε να την κατεβάσω και να περιμένω τι θα κάνω μετά, έχοντας τόσον κόσμο γύρω μου, είτε να ρισκάρω και να το δοκιμάσω».
Ρίσκαρε και το δοκίμασε. Ευτυχώς για την αιωνιότητα.
Έχοντας τον χρόνο να διαβάσει τη φάση, πριν καν τη φτιάξει, γύρισε το κορμί του ουσιαστικά παράλληλα με την εστία, έκανε ένα άλμα στον αέρα και, ακόμα και έτσι, έχοντας τέλεια ισορροπία σώματος, αρμονία στην κίνηση και την εκτέλεση, ο τσακισμένος του αστράγαλος μπόρεσε να γυρίσει τόσο, ώστε το υπερυψωμένο και σε έκταση πόδι του να βρει την μπάλα όπως χρειαζόταν για να μπορέσει να τη φέρει, για αρχή, προς την εστία.
Μα σε τέτοιο ύψος, σε τέτοια γωνία, σε τέτοια ταχύτητα, με τέτοια δύναμη, ήταν αδύνατον ακόμα και για τον ιδανικό τοποθετημένο στα δοκάρια του Σοβιετικό τερματοφύλακα, τον κορυφαίο του πλανήτη εκείνη την εποχή, Ρινάτ Ντασάεφ, παρά την εκτίναξή του, παρά την υπερέκταση των δικών του χεριών, να κάνει το παραμικρό για να αποτρέψει κάτι που φαινόταν αδύνατον, κάτι που μοιάζει αδύνατον, κάτι που, όσες φορές, όσες εκατομμύρια φορές, και να δοκιμαστεί ξανά, δεν θα επαναληφθεί, να συμβεί εκείνη τη μία και μόνη.
Να καταλήξει το ταξίδι της μπάλας με τροχιά τέλεια, γεωμετρικά αψεγάδιαστη, στο αντίθετο παραθυράκι, ολοκληρώνοντας έτσι τη μοναδικότητα σύνθεσης και εκτέλεσης.
Ο Μάρκο Βαν Μπάστεν εκτελεί τον Ρινάτ Ντασάεφ στον Τελικό του Euro 1988.
Και όπως σε κάθε αριστούργημα, την στιγμή που συντελείται, χρειάστηκε χρόνο, έστω μιαν ανάσα -μόνο, ναι- ώστε να γίνει αντιληπτό, να καταλάβουν όλοι στο γήπεδο (και όχι μόνο) τι είχαν δει.
Οι πανηγυρισμοί των Ολλανδών, χαρακτηριστικά, αργούν μερικά δευτερόλεπτα. Ακόμα και ο ίδιος ο Βαν Μπάστεν συλλαμβάνεται από την κάμερα να γυρίζει στους συμπαίκτες του και να τους ρωτάει «Τι έγινε;».
Ο Ρίνους Μίχελς, ο άνθρωπος που τα είχε δει και τα είχε φτιάξει -κυριολεκτικά- όλα στο ποδόσφαιρο, σηκώθηκε από τον πάγκο του και, βάζοντας τα χέρια στα μάτια και στο στόμα του, κουνούσε το κεφάλι του, αδυνατώντας να πιστέψει τι είχε μόλις αντικρίσει, τι είχε μόλις ζήσει.
Όχι σώνει και ντε αυτό που σήμαινε, την επικύρωση δηλαδή της κατάκτησης του παρθενικού τίτλου για την Ολλανδία με τη διαμόρφωση του τελικού 2-0, αλλά μόνο και μόνο το πάγωμα του χρόνου, αυτά τα μετρημένα δευτερόλεπτα της διάνοιας, της μαγείας, της μοναδικότητας.
«Δεν γίνεται, όχι να σκοράρεις, ούτε να σουτάρεις από τέτοιο ύψος, τέτοια γωνία», είπε ο Ρόναλντ Κούμαν.
«Είναι αδύνατον. Αψηφά τη λογική, την ανθρώπινη υπόσταση», πρόσθεσε ο Φρανκ Ράικαρντ.
«Κανείς ποτέ, όσες φορές και αν σκεφτεί να το δοκιμάσει, δεν θα το πετύχει. Ούτε καν στη σκέψη», κατέληξε από τα (μυριάδες ομολογουμένως που ακολούθησαν) σχόλια των συμπαικτών του ο Γκούλιτ.
Για χρόνια ο Ντασάεφ δεν ήθελε, δεν μπορούσε να βλέπει το στιγμιότυπο. Όχι λόγω ευθύνης, κανείς δεν του την απέδωσε, αλλά γιατί στο πραγματιστικό ποδόσφαιρο που επέβαλλε και δίδασκε ο Βαλερί Λομπανόφσκι δεν υπήρχε χώρος για κάτι ανεξήγητο.
«Προσπάθησα να το εκλογικεύσω. Συζητήσαμε πολλές φορές με τον Λομπανόφσκι, ψάχνοντας ένα λάθος. Μια δική μου τοποθέτηση, μια δική μου αντίδραση, κάτι που να μην είναι σωστό. Ποτέ δεν καταλήξαμε κάπου.
Ακόμα και αν δεχόμουν πως ήμουν ένα βήμα πιο έξω από την εστία μου, πως εκτινάχθηκα λίγο καθυστερημένα, ακόμα και έτσι, κανείς, μα κανείς δεν μπορεί να πει πως περίμενε ότι η μπάλα, από εκεί που σούταρε ο Βαν Μπάστεν, όπως σούταρε, θα κατέληγε εκεί που κατέληξε.
Όχι μόνο αν ο τερματοφύλακας είχε μια κάποια ευθύνη, είχε κάνει κάποιο λάθος, αλλά ακόμα και αν δεν υπήρχε καν τερματοφύλακας», ξεστόμισε ο κορυφαίος μετά τον θρυλικό Λεβ Γιασίν γκολκίπερ της ιστορίας του πάλαι ποτέ ανατολικού μπλοκ και αναντίρρητα ένας από τους κορυφαίους όλων των εποχών.
Ο Βαν Μπάστεν ήταν τότε μόλις 24 χρόνων. Είδε τους συμπατριώτες του να μετονομάζουν την πλατεία Leidesplein, τον παραδοσιακό τόπο συνάθροισης για πανηγυρισμούς αλλά και το πλέον ονομαστό για τη νυχτερινή ζωή του σημείο του Άμστερνταμ, σε Marco van Bastenplein.
Ο Ρινάτ Ντασάεφ / Photo by: Eurokinissi (Action Images).
Είδε από εκείνο το τουρνουά, το οποίο ξεκίνησε ως -με το ζόρι- τρίτος επιθετικός και κατέληξε να το προσωποποιεί, να εξασφαλίζει μια θέση στο πάνθεο, πέτυχε το ομορφότερο γκολ σε Τελικό κορυφαίου επιπέδου, αλλά αυτό που εκείνη την στιγμή θεωρήθηκε ως το σημείο καμπής μιας εκτιμώμενης κατακόρυφα ανοδικής τροχιάς στην πραγματικότητα αποδείχτηκε το ποδοσφαιρικό ζενίθ του.
Κανείς δεν το γνώριζε τότε, κανείς δεν μπορούσε να το φανταστεί, σίγουρα ούτε και ο ίδιος, αλλά ο νεαρός Βαν Μπάστεν ποδοσφαιρικά ήδη πέθαινε.
Ο αστράγαλός του δεν τον άφησε σε ησυχία. Δεν του επέτρεψε ποτέ έκτοτε να παίξει χωρίς πόνο. Και, ναι, έπαιξε, κερδίζοντας τα πάντα με τη Μίλαν, αλλά ποτέ δεν έφτασε, ακριβώς λόγω του πόνου, εκεί που μπορούσε. Και, όταν αποφάσισε να δώσει λύση, κάνοντας επέμβαση, ό,τι δεν κατάφεραν οι απανταχού αντίπαλοί του το κατάφερε ο χασάπης χειρούργος που διέλυσε οριστικά και αμετάκλητα τον αστράγαλό του.
Δεν μπόρεσε να επανέλθει ποτέ. «Δεν ένιωσα ποτέ ξανά την μπάλα σωστά στα πόδια του. Δεν πάτησα ποτέ όπως ήθελα στο χορτάρι. Δεν σούταρα, δεν πάσαρα, δεν έτρεξα χωρίς ενόχληση».
Και δεν ήταν η μόνη.
«Πήγαινα στην τουαλέτα, στηριζόμενος στο ένα πόδι. Περίμενα να νιώσω την κύστη μου να γεμίζει, καθώς μόνο έτσι μπορούσα να υποκαταστήσω τον πόνο που ένιωθα περπατώντας με την ανάγκη να ουρήσω».
Πόνος που δεν πέρασε ποτέ, ίσα-ίσα που θέριεψε, όταν το τέρας της κατάθλιψης τον κυρίευσε. Όλα οδήγησαν στον να αποσυρθεί στα 31 του, ουσιαστικά όμως αυτό είχε συμβεί τρία χρόνια νωρίτερα, οπότε και είχε αγωνιστεί για τελευταία φορά.
Κομμάτι και αυτό αναπόσπαστο της παρακαταθήκης, του θρύλου του. Ο Φάμπιο Καπέλο τον θεωρεί ως τον καλύτερο επιθετικό που προπόνησε ποτέ, ο Αρίγκο Σάκι τον κορυφαίο φορ όλων των εποχών, ενώ ακόμα και «Αυτός», ο Ντιέγκο Μαραντόνα, όταν του ζητήθηκε να διαλέξει τον καλύτερο ποδοσφαιριστή που είδε σε γήπεδο, δεν το σκέφτηκε δεύτερη φορά, πριν ξεστομίσει το όνομα του Βαν Μπάστεν.
Εννοείται, εν πολλοίς, χάρη σε εκείνη την στιγμή, σε εκείνο το γκολ. Φτάνει και περισσεύει, όταν είναι τέτοια στιγμή, όταν είναι τέτοιο γκολ. Και, ναι, μπορεί το γαμημένο “what if” να κυριαρχεί με ανόθευτο μαράζι, αλλά κάτι τέτοιες στιγμές επιβάλλουν, ειδικά μετά από τόσον καιρό, να παραγνωριστεί ως πρωταρχικό το τι θα μπορούσε να είχε συμβεί και απλώς να μείνει αυτό που πραγματικά συνέβη.
Ποίηση. Μουσική. Καλλιτεχνία.
Ο Μάρκο Βαν Μπάστεν / Photo by: Eurokinissi.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Μάρκο Φαν Μπάστεν: το πέταγμα του κύκνου
CHECK IT OUT: Όλα τα κείμενα του Αντώνη Οικονομίδη