Τέλη Φεβρουαρίου του 2022, βλέπει με τα εκφραστικά πράσινα μάτια της το τηλεοπτικό διάγγελμα του Βλαντίμιρ Πούτιν και προσπαθεί να το χωνέψει. Πόλεμος!
Ο Ρώσος Πρόεδρος δικαιολογείται ότι τα κρατίδια του Ντονέτσκ και του Λουχάνσκ ζητούν τη βοήθεια της χώρας του και ότι γι’ αυτό ακριβώς θα διεξαχθεί ειδική στρατιωτική επιχείρηση. Με άλλα (αληθινά) λόγια, οι Ρώσοι εισβάλλουν στην Ουκρανία και οι εχθροπραξίες μαίνονται. Η Γιαροσλάβα Μάχουτσιχ βρίσκεται στην τελική ευθεία της προετοιμασίας της για το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα κλειστού στίβου.
Είναι σε τρομερή κατάσταση, είναι έτοιμη να στεφθεί σε λίγες ημέρες για πρώτη φορά Παγκόσμια Πρωταθλήτρια στο ύψος. Μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα όλος ο κόσμος της καταρρέει. Ποια μετάλλια, ποιος αθλητισμός; Ξημερώνει μία ζοφερή μέρα, κυριολεκτικά δεν ξέρει τι φέρνει το αύριο στην ίδια και ιδίως στους συγγενείς και τους φίλους της, οι οποίοι δεν έχουν την ευχέρεια να ζουν (και) εκτός Ουκρανίας.
Μιλάει μαζί τους, συμβουλεύεται προπονητές και συναθλητές, ξεπερνάει τις όποιες τύψεις. Το αποφασίζει. Θα κατεβεί στο μεγάλο ραντεβού του Βελιγραδίου. Θα συνεχίσει να (αντ)αγωνίζεται, ως πρέσβειρα όμως στο εξής του ουκρανικού αγώνα. Ως εκπρόσωπος ενός σκληρά δοκιμαζόμενου λαού. Με όσα λιγοστά (ή μήπως όχι;) μπορεί να προσφέρει από το δικό της μετερίζι.
Κρύβεται, το λοιπόν, σε ένα κελάρι -διότι η μπούκα των Ρώσων την έχει βρει στην πατρίδα της. Πριν καν το διάγγελμα του Πούτιν, έχει ξυπνήσει στις 24 Φεβρουαρίου από την έκρηξη βομβών που πέφτουν έξω από το Ντνίπρο. Φεύγει προς την ουκρανική επαρχία, κουτσοπροπονείται, ενόσω οι ατζέντηδές της βρίσκονται σε διαρκείς τηλεφωνικές συνομιλίες για την επικύρωση της συμμετοχής της στο Παγκόσμιο, ταξιδεύει οδικώς για την πρωτεύουσα της Σερβίας.
Της παίρνει τρεις ημέρες να φτάσει. Δεν λογίζει κούραση, στεναχώριες. Πετάει στα 2.02μ., αφήνει δεύτερη, στα δύο ακριβώς, την Ελέανορ Πάτερσον. Την Αυστραλή που εμφανίζεται στον Τελικό με μανικιούρ στα χρώματα της ουκρανικής σημαίας, ως ένδειξη συμπαράστασης στη φίλη της και στη δοκιμασία της χώρας της.
«Δεν σκεφτόμουν ότι αγωνιζόμουν για τον εαυτό μου, για το μετάλλιο. Το έκανα για το ουκρανικό έθνος. Ήθελα να δείξω ότι είμαστε δυνατοί, δεν θα παραδοθούμε».
Η εξήγησή της για ένα από τα 20 και βάλε Χρυσά που έχει ήδη μαζέψει σε όλες τις μεγάλες διοργανώσεις από τα μικράτα της. Ολυμπιακοί Αγώνες, μίτινγκ σε Diamond League και Τελικοί τους, φυσικά Ευρωπαϊκά και Παγκόσμια Πρωταθλήματα. Α, και δράστρια στο σπάσιμο του στοιχειωμένου Παγκόσμιου ρεκόρ της Στέφκα Κοσταντίνοβα.
Έκτοτε, ξεχνάει να… ηττηθεί. Δεν ξεχνάει ποτέ όμως το τι τραβάνε οι συμπατριώτες της.
Αύγουστος 2023: Η Γιαροσλάβα Μάχουτσιχ στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα στίβου της Βουδαπέστης / Photo by: Eurokinissi.
Κουλουριασμένη στον υπνόσακο
Ανοίγει τα όμορφα μάτια της στις 19 Σεπτεμβρίου 2001 στο Ντνιπρό. Τότε (και από το 1926) το έλεγαν ακόμη Ντνιπροπετρόφσκ. Ελέω του ηγέτη του τοπικού κομμουνιστικού κόμματος, Χριχόρι Πετρόφσκι. Μετά το κύμα διαδηλώσεων το 2013, με κύριο αίτημα την έναρξη διαπραγματεύσεων για ένταξη της Ουκρανίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το «-πετρόφσκ» (όπως ανάλογα ρωσικά κατάλοιπα σε τοπωνυμία) μάς αφήνει χρόνους. Μένει η ονομασία από τον παρακείμενο Δνείπερο ποταμό.
Η Γιαροσλάβα Ολεξίιβνα Μάχουτσιχ (ή Μάγουτσιχ, πιο κοντινή στην πραγματικότητα η συγκεκριμένη απόδοση του επωνύμου) μεγαλώνει στην τέταρτη μεγαλύτερη ουκρανική πόλη, πλέον σημείο υποδοχής για ανθρώπους που διαφεύγουν από μέτωπα μάχης, σε μια αθλητική οικογένεια. Κανόε-καγιάκ έκανε ο Ολέξι, γυμνάστρια με ολίγη από στίβο η μαμά Όλια.
Η μεγαλύτερη αδερφή της, η Αναστασία, παίρνει καφέ ζώνη στο καράτε και φτάνει να πάρει Αργυρό μετάλλιο σε διεθνή διοργάνωση. Η μικρή δοκιμάζει στο τατάμι, εντούτοις δεν ενθουσιάζεται. Έχει κλίση στον στίβο, βοηθάει και ο ψηλόλιγνος σωματότυπος. Εδώ δοκιμάζει στα εμπόδια και το μήκος, προτού… εντρυφήσει στο άλμα εις ύψος.
Μαθήτρια Δημοτικού ακόμη, 11 ετών, γνωρίζει την προπονήτρια Τετιάνα Στεπάνοβα και αλλάζει η ζωή της. Σε κάθε έκφανσή της. Από το σημαδιακό για διάφορους λόγους 2022, βλέπετε, προπονητής της Μάχουτσιχ γίνεται και ο σύζυγος της πρώτης, Σέρχι Στεπάνοφ, με ειδίκευση στο κομμάτι της μυικής ενδυνάμωσης. Ο γιος τους, ο Νάζαρ, κορυφαίος εμποδιστής στη χώρα, είναι ο αρραβωνιαστικός της Γιαροσλάβα.
Υπό την τεχνική καθοδήγηση της Στεπάνοβα, η κορυφαία μαθήτριά της αφήνει κατά μέρος τα όνειρα να γίνει καλλιτέχνης και δη ζωγράφος. Αγαπημένη της η αφηρημένη τέχνη. Στα ταρτάν, μόνο αφηρημένη δεν την λες. Στοχοπροσηλωμένη στη δουλειά και τη διαρκή βελτίωση, στην επικράτηση σε κάθε αγώνα στον οποίον λαμβάνει μέρος. Και… κουλουριασμένη.
Αγαπημένη της συνήθεια στους αγώνες να χώνει τα 180 εκατοστά της σε έναν υπνόσακο και να παρακολουθεί από κει τις προσπάθειες των συναθλητριών της. Αν η συμμετοχή είναι μεγάλη και κάνει κανά μισάωρο να ξανάρθει η σειρά της, δεν το ‘χει σε τίποτα να κλείσει τα μάτια της για να πάρει κι έναν μικρό υπνάκο.
«Νιώθω άνετα ξαπλωμένη ανάσκελα. Κοιτάζω τις άλλες κοπέλες, ενίοτε στρέφω το βλέμμα μου στον ουρανό και καθαρίζει το μυαλό μου, βλέποντας τα σύννεφα», έχει εξηγήσει στο «Time». Η… απαρχή της συνήθειας εντοπίζεται το 2018, επί Ολυμπιακών Αγώνων Νέων, και στον σύζυγο της Στεπάνοβα. Είχε προτείνει στην αθλήτριά της να κλείνεται σε ένα σλίπινγκ μπαγκ, ώστε να μη… λιμνάζει το αίμα στα πόδια της.
Μάρτιος 2025: Η Γιαροσλάβα Μάχουτσιχ στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα κλειστού στίβου της Ναντσίνγκ, σε στιγμές χαλάρωσης στο σλίπινγκ μπανγκ της / Photo by: INTIME.
Το “ατόπημα” της Υπολοχαγού
Από τότε στο σακίδιό της υπάρχει πάντα ένας διπλωμένος υπνόσακος, ένα στρωματάκι, μια αλλαξιά κάλτσες και μία φαρδιά μπλούζα με κουκούλα. Όπου κι αν πάει, όπου κι αν βρίσκεται. Σε κάθε γωνιά του πλανήτη, από μαθήτρια Γυμνασίου.
Η εξέλιξή της στο άλμα εις ύψος είναι… αλματώδης. Συνειδητοποιεί ότι είναι προορισμένη να κυριαρχήσει σε παγκόσμια κλίμακα το 2017. Στο Ναϊρόμπι της Κένυας διεξάγεται το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα U18 και η Μάχουτσιχ κερδίζει με ρεκόρ αγώνων, 1.92μ. Το κάνει και με τη μεγαλύτερη διαφορά στην ιστορία. Δέκα εκατοστά κάτω η κοπέλα που έρχεται δεύτερη. Λεπτομέρεια: η Ουκρανή δεν είναι ούτε 16 ετών!
Εξακολουθεί να ρίχνει διψήφιες διαφορές στις άλλες αθλήτριες, όπως στον Τελικό Ευρωπαϊκού U18. Είναι ανήλικη ακόμη, όταν κερδίζει μίτινγκ της σειράς Diamond League στην Ντόχα και φυσικά γίνεται η νεαρότερη που καταφέρνει κάτι τέτοιο. Το ίδιο (ως προς το νεαρό της ηλικίας της) ισχύει και για το πρώτο άλμα της πάνω από τα 2μ.
Την ενηλικίωσή της την γιορτάζει με 2.04μ. στο Παγκόσμιο (Γυναικών, έτσι;) της Ντόχα, ξανά. Απίθανα ύψη, τα οποία ελάχιστες αθλήτριες έχουν υπερβεί γενικότερα στην ιστορία του αγωνίσματος. Το Χρυσό μετάλλιο το χάνει από τη Μαρίγια Λασιτσκένε, επειδή εκείνη το περνάει με την πρώτη και η Γιαροσλάβα με την τρίτη.
Η Ρωσίδα είναι η κορυφαία άλτρια στον πλανήτη και συνάμα ίνδαλμα για τη νεαρή Ουκρανή. Η πρώην Κούτσινα, με το λιθουανικό επώνυμο, αφότου παντρεύτηκε τον σχετικής καταγωγής Βλάντας Λασίτσκας, κερδίζει και στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2021. Η Μάχουτσιχ πηγαίνει στο Τόκιο, έχοντας στα πόδια της άλμα πάνω από τα 206 εκατοστά (τρίτο καλύτερο όλων των εποχών) και ως Πρωταθλήτρια Ευρώπης στον κλειστό. Μένει (λέμε τώρα) στα 2μ. και παίρνει το Χάλκινο μετάλλιο.
Προτού ανεβεί στο βάθρο με τη μάσκα της, περίοδος κορωνοϊού γαρ, έχει σπεύσει να συγχαρεί τη νικήτρια, αγκαλιάζοντάς την. Τι πιο φυσικό; Όχι ακριβώς, αν σκεφτούμε ότι ο Ρωσοουκρανικός πόλεμος έχει ξεκινήσει από το 2014, προτού κλιμακωθεί στο έτος με τα τρία δυάρια. Την πέφτουν στην Μάχουτσιχ πολλοί θερμόαιμοι συμπατριώτες της. Άλλωστε, ως προς την ομάδα που εκπροσωπεί, ανήκει στον Κεντρικό Αθλητικό Σύλλογο των Ενόπλων Δυνάμεων της Ουκρανίας.
Επιπλέον, για τις διεθνείς επιτυχίες της έχει ήδη παρασημοφορηθεί με τον βαθμό της Υπολοχαγού. Στον ρωσικό στρατό, η Λασιτσκένε είναι από την πλευρά της Λοχαγός! Δεν θα αργήσει να αποκηρύξει το είδωλό της η Ουκρανή, αφότου όμως έχει διευκρινίσει πως το να δώσει το χέρι και μια ανεπαίσθητη αγκαλιά στη νικήτρια ενός αγώνα δεν συνιστά πολιτική κίνηση.
Η Γιαροσλάβα Μάχουτσιχ στο πλευρό της Μαρίγια Λασιτσκένε.
Κόκκινα μάγουλα, κίτρινες βλεφαρίδες
Η εισβολή της Ρωσίας συμπίπτει με την καθιέρωσή της στην κορυφή. Γίνεται πλέον η ίδια ίνδαλμα για τη νεολαία. Οι επιπόλαιοι προαναφερθέντες θερμόαιμοι αντιλαμβάνονται πως η Μάχουτσιχ δεν είναι μονάχα μία σπουδαία αθλήτρια μα και μία αφοσιωμένη, έστω και άτυπη, διεθνής εκπρόσωπος του ουκρανικού ζητήματος.
Λέει με δάκρυα στα μάτια «αντίο» στον πατέρα της και φεύγει για το Παγκόσμιο κλειστού τον Μάρτιο του 2022. Η παραμονή στο χωριουδάκι των προπονητών του, Σουχάβιτσκα, αποδεικνύεται ολιγοήμερη. Με τα πολλά (δηλαδή μέσω Μολδαβίας και Ρουμανίας –και με ύπνο μέσα στο αμάξι), φτάνουν στη Σερβία και νιώθει τυχερή που έχει τα πράγματά της μαζί. Όχι σαν την επίσης άλτρια Ιρίνα Χεραστσένκο, η οποία φτάνει στο Βελιγράδι δίχως καν ρούχα προπόνησης και αγώνα.
Βάζει κίτρινο eyeliner για ευνόητους εθνικούς λόγους και γίνεται το επίκεντρο του προγράμματος την 19η Μαρτίου. Η Πάτερσον υπερβαίνει τα 2μ. με την πρώτη προσπάθεια, ενώ η κοπέλα με τα κόκκινα μάγουλα με την τρίτη. Απαντάει όμως, περνώντας τον πήχη η ίδια με την πρώτη στα 2.02μ. Αρκεί, για να σκάσει ένα χαμόγελο και να αφιερώσει τον τίτλο στους δοκιμαζόμενους συμπατριώτες της.
«Πριν μερικές ημέρες αμφέβαλλα αν θα έβρισκα τη δύναμη έστω να συμμετάσχω στον αγώνα. Δεν είχα καταλάβει πόσο τυχερή είμαι που μπορώ ακόμη να κάνω αυτό που αγαπάω», λέει με το ζωγραφισμένο χαμόγελο στα χείλη της να είναι εμφανώς πικρό.
Εγκαθίσταται για λίγο στη Γερμανία, όπου ξαναβρίσκει μητέρα, αδερφή και ανιψιά. Ο πατέρας της όμως και η γιαγιά της έχουν μείνει στην Ουκρανία. Ζει και στην Τουρκία, προετοιμάζεται στην Καλιφόρνια, ο νους της είναι πάντα στην πατρίδα. Έχει το ταλέντο και κυρίως την αυτοκυριαρχία να μην επηρεάζεται αγωνιστικά.
Ίσα-ίσα, πεισμώνει. Με τα όσα συμβαίνουν στη χώρα της, δευτερευόντως με τη δεύτερη θέση στο Παγκόσμιο ανοιχτού το καλοκαίρι. Με τη δική μας Τατιάνα Γκούσιν να έχει αποκλειστεί σε πολλαπλή ισοβαθμία στο 1.90μ. στον προκριματικό, είναι η σειρά της Πάτερσον να υπερισχύσει στον Τελικό με 2.02. Περνάει το ύψος και η Μάχουτσιχ, αλλά με τη δεύτερη προσπάθεια. Έκτοτε, κατσικώνεται στο ψηλότερο σκαλί του βάθρου στα μεγάλα ραντεβού.
Λίγες εβδομάδες αργότερα γίνεται η πρώτη Ουκρανή Πρωταθλήτρια Ευρώπης στον ανοιχτό στίβο. Κερδίζει πέντε συναντήσεις στα Diamond League και το διαμάντι στον Τελικό της Ζυρίχης, επαναλαμβάνει την επιτυχία το 2023. Μαζί με το Χρυσό μετάλλιο σε ένα ακόμα Ευρωπαϊκό κλειστού στίβου αλλά και το πρώτο της σε Παγκόσμιο ανοιχτού. Στη Βουδαπέστη τής αρκεί ένα άλμα πάνω από τα 201 εκατοστά ώστε να βάλει από κάτω την Πάτερσον, όπως και την επίσης Αυστραλή Νίκολα Ολισλάγκερς, η οποία συνιστά πλέον τη μεγαλύτερή της απειλή.
Αύγουστος 2023: Η Γιαροσλάβα Μάχουτσιχ στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα στίβου της Βουδαπέστης / Photo by: Eurokinissi.
Ένα ρεκόρ που το έλεγαν Wanda
Δέκα χρόνια είχαν να πανηγυρίσουν Χρυσό σε Παγκόσμιο οι Ουκρανοί. Το καταφέρνει κι αυτό η Γιαροσλάβα. «Ярослава», όπως το όνομα -προς τιμήν της φυσικά- του ρομπότ αποναρκοθέτησης που χαρίζει τρεις ημέρες αργότερα η Εσθονική Κυβέρνηση στον Βολοντίμιρ Ζελένσκι.
Ρομπότ… επανατοποθέτησης του πήχη ως προς το Παγκόσμιο ρεκόρ του αγωνίσματος αποδεικνύεται η Μάχουτσιχ με σάρκα και οστά. Εκείνο στέκει από τον μακρινό Αύγουστο του 1987, σχεδόν μιάμιση δεκαετία προτού γεννηθεί η Ουκρανή. Από το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα της Ρώμης και το 2.09 της Βουλγάρας Στέφκα Κοσταντίνοβα με τη δεύτερη προσπάθεια.
Έστεκε βασικά, μέχρι τον Ιούλιο του 2024… Η Μάχουτσιχ έχει δείξει τις διαθέσεις της, με 2.04μ. στον πρώτο της αγώνα στο νέο έτος. Κατακτά ένα ακόμα Ευρωπαϊκό κλειστό στίβου στη… Ρώμη και σπάει το στοιχειωμένο ρεκόρ του ανοιχτού στο Παρίσι. Ιούλιος, στο Wanda Diamond League.
Έντεκα βήματα σε τρομερά γρήγορη ταχύτητα, γερό πάτημα στο αριστερό πόδι, γράψιμο ιστορίας. Πάνω από τα 2.10μ. η ιπτάμενη Ουκρανή. Πιάνει το κεφάλι της, κάνει σαν τρελή, πέφτει εν τέλει στην αγκαλιά της (προπονήτριάς της) Στεπάνοβα.
Θα μπορούσε να είχε σταματήσει, όταν πέρασε τα 2.03μ. και εξασφάλισε τη νίκη. Θα μπορούσε να είχε σταματήσει στα 2.07, όταν με τη δεύτερη έσπασε το ατομικό της ρεκόρ. Ήθελε κι άλλο. Κι άλλο. Γιατί μπορούσε. Με την πρώτη, παρακαλώ, το κορυφαίο άλμα στην ιστορία του αγωνίσματος.
Αύγουστος 2024: Η Γιαροσλάβα Μάχουτσιχ στους Ολυμπιακούς Αγώνες στο Παρίσι / Photo by: INTIME.
Την αμέσως επόμενη μέρα η Ρωσία εξαπολύει πυραυλική επίθεση στην Ουκρανία. Χτυπάει και ένα νοσοκομείο παίδων. Οι νεκροί 37, οι τραυματίες πάνω από 170. Περίπου 210 ακόμα θύματα, όσα και τα εκατοστά που έχει μόλις υπερβεί (30 περισσότερα από το ύψος της) για την κορυφαία επίδοση όλων των εποχών.
«Κανένα ρεκόρ δεν θα φέρει χαρά, όσο η χώρα μου γίνεται στόχος επιθέσεων. Όσο οι στρατιώτες μας πέφτουν στην πρώτη γραμμή, όσο αφαιρούνται βάναυσα και απρόκλητα ζωές παιδιών», στέλνει το μήνυμά της σε ώτα μη ακουόντων.
Επιστρέφει στο Παρίσι για τους Ολυμπιακούς Αγώνες, γίνεται και Xρυσή Ολυμπιονίκης. Έχει καλύτερα άλματα από την Ολισλάγκερς των επίσης 2μ. ως καλύτερη προσπάθεια. Η Αυστραλή έχει τη συνήθεια να σημειώνει σε ένα ημερολόγιο, όσο περιμένει να ξανάρθει η σειρά της. Η Ουκρανή, είπαμε. Ακόμα και καλοκαιριάτικα, στον υπνόσακό της.
Ολυμπιονίκης. Και Παγκόσμια Πρωταθλήτρια ανοιχτού και κλειστού. Και Πρωταθλήτρια Ευρώπης ανοιχτού και κλειστού. Συμπληρώνει το στιβικό Γκραν Σλαμ σε ηλικία 22 ετών, (πολύ πολύ) νωρίτερα από κάθε άλλη άλτρια.
Η Κοσταντίνοβα ήταν 31 το 1996, όταν στην Ατλάντα υπέταξε τη Νίκη Μπακογιάννη στη δική της κορυφαία στιγμή. Η Λασιτσκένε ήταν 28 στο Τόκιο το 2021.
Η Μάχουτσιχ συνεχίζει να συλλέγει χρυσάφι και το 2025. Με τις μπλε και κίτρινες βλεφαρίδες της, όταν στα μίτινγκ δεν είναι ντυμένη στα χρώματα της Ουκρανίας. Με το μενταγιόν-φυλαχτό στο σχήμα του απειλούμενου με συρρίκνωση κράτους της. Με τις δηλώσεις συμπαράστασης, την έμπρακτη (φιλανθρωπική) βοήθεια. Ένα ζωντανό παράδειγμα επιμονής, αφοσίωσης, ανθεκτικότητας.
Στους υπνάκους που παίρνει πού και πού μέσα στα στάδια, δεν προλαβαίνει να ονειρευτεί. Αρκεί που ονειρεύονται οι συμπατριώτες της, καμαρώνοντάς την.
Η Γιαροσλάβα Μάχουτσιχ / Photo by: Eurokinissi.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:
Οι επτά σφραγίδες της Καρολίνα Κλουφτ