Μία επίσκεψη στην άλλοτε «Olympische Basketballhalle» του Μονάχου μπορεί ακόμη να σε κάνει να ανατριχιάσεις.
Δεν είναι η πομπώδης ονομασία «Audi Dome» που έχει πλέον.
Δεν είναι κάποια μπασκετική αύρα που κρύβει πίσω της.
Η κεντρική σάλα του γηπέδου που φιλοξένησε στις 9 Σεπτεμβρίου 1972 τον πιο αμφιλεγόμενο αγώνα μπάσκετμπολ στην ιστορία είναι, θαρρεί κανείς, ακόμη «στοιχειωμένη».
Η λογοτεχνική προσέγγιση θα ανέφερε πως στα θεμέλιά της αντηχούν ακόμη αμερικανικές φωνές διαμαρτυρίας και σοβιετικές κραυγές πανηγυρισμών.
Η ελαφρώς μακάβρια αντιμετώπιση στις Η.Π.Α. κάνει λόγο για… φαντάσματα που ακόμη αιωρούνται στον χώρο.
Οι πρωταγωνιστές εκείνου του ιστορικού τελικού των Ολυμπιακών Αγώνων μίλησαν για «αθλητικό θάνατο».
Για ψυχροπολεμικό κλίμα μέσα σε έναν αγωνιστικό χώρο.
Για ένα νέο κεφάλαιο στον «τόμο» της ψυχρής αντιπαλότητας Αμερικής και Σοβιετικής Ένωσης, μακριά από τις γεωπολιτικές, οικονομικές και στρατιωτικές διενέξεις τους.
Το μόνο βέβαιο είναι πως ήταν ένας αγώνας που άλλαξε για πρώτη φορά τον παγκόσμιο μπασκετικό χάρτη…
Σοβιετική Ένωση – Η.Π.Α., στο Μόναχο, το 1972.
Υπάρχουν στιγμές που χαράζονται ανεξίτηλα στην αιωνιότητα, «ξεθωριάζοντας» τον αδυσώπητο χαρακτήρα του αμείλικτου χρόνου…
Περιπτώσεις που τα πάντα «παγώνουν» κυριολεκτικά, όχι όμως γιατί κάποιος κατόρθωσε να τα «φυλακίσει» και να τα αποτυπώσει απλώς με μια κάμερα.
Μερικές τέτοιες στιγμές συνόδευσαν τη διοργάνωση των Ολυμπιακών του 1972 στο Μόναχο.
Αγώνες που δεν είχαν τη λάμψη των μεταλλίων ή των «ηρώων» τους εντός αγωνιστικών χώρων.
Αρχικά, και κυριότερα, διότι στις 5 και 6 Σεπτεμβρίου, στη λεγόμενη «Σφαγή του Μονάχου», 11 Ισραηλινοί αθλητές έπεσαν θύματα απαγωγής και δολοφονήθηκαν, έπειτα από εισβολή της Παλαιστινιακής οργάνωσης «Μαύρος Σεπτέμβρης» στο Ολυμπιακό Χωριό…
Οι Παλαιστίνιοι εισβολείς είχαν ζητήσει ως αντάλλαγμα την απελευθέρωση 234 συμπατριωτών τους που ήταν φυλακισμένοι στο Ισραήλ και των Αντρέα Μπάαντερ και Ούλρικε Μάινχοφ, της γερμανικής οργάνωσης «Φράξια Κόκκινος Στρατός».
Η επίθεσή τους εξελίχθηκε σε λουτρό αίματος σχεδόν σε ζωντανή τηλεοπτική μετάδοση.
Καθώς εκτός των 11 Ισραηλινών αθλητών, σκοτώθηκε ένας αστυνομικός και πέντε από τα οκτώ μέλη του «Μαύρου Σεπτέμβρη»…
Οι διοργανωτές, έπειτα από παύση κάθε δραστηριότητας για μία ημέρα, αποφάσισαν να μην ματαιώσουν τους Αγώνες.
Κάτι που δεν επιθυμούσε ούτε η κυβέρνηση του Ισραήλ.
Αν και η πρωθυπουργός, Γκόλντα Μέιρ είχε διατάξει τις μυστικές υπηρεσίες της Μοσάντ να ανακαλύψουν την τοποθεσία των δολοφόνων και να προχωρήσουν σε αντίποινα.
Το αρχικά «παγωμένο» κλίμα στις εξέδρες διαδέχτηκε η πεποίθηση ότι τα σπορ μπορούν να νικήσουν την πολιτική.
Οι Αμερικανοί, ωστόσο, μάλλον απέκτησαν αμφιβολίες επ’ αυτού.
Ο τελικός του τουρνουά μπάσκετμπολ, ο οποίος άρχισε στις 11:30μ.μ. τοπική ώρα -ώστε εξυπηρετήσει και τις ανάγκες της αμερικανικής τηλεόρασης-, δεν έμελλε να είναι ακριβώς γιορτή.
Αλλά μία ακόμη ρήξη στις τεταμένες σχέσεις Η.Π.Α. και Σοβιετικής Ένωσης
Σε αθλητικό πλαίσιο, η επικράτηση της Ε.Σ.Σ.Δ. με 51-50 ήταν η παρθενική ήττα των Αμερικανών σε Ολυμπιακό τουρνουά.
Καθώς οι Η.Π.Α. είχαν κατακτήσει το χρυσό μετάλλιο και στις επτά προηγούμενες διοργανώσεις και είχαν φτάσει ως τον τελικό του Μονάχου με αήττητο ρεκόρ διαδοχικών 63 νικών!
Το χρονόμετρο στην «Olympische Basketballhalle» δείχνει 39:57, με σκορ 49-48 υπέρ των Σοβιετικών, αλλά…
Οι Αμερικανοί έχουν επιστρέψει από το -8 (και το 36-44) του 34΄ και ο Νταγκ Κόλινς προσπαθεί να σηκωθεί από το παρκέ, για να στηθεί στη γραμμή των βολών.
Οι Σοβιετικοί έχουν μείνει επτά λεπτά δίχως καλάθι.
Ο Κόλινς, Νο1 στο ντραφτ του 1973 από τη Φιλαδέλφεια και μετέπειτα κόουτς και του Μάικλ Τζόρνταν και στους Σικάγο Μπουλς και στους Ουάσινγκτον Ουίζαρντς, είναι έτοιμος να πραγματοποιήσει το παιδικό όνειρό του.
Από πιτσιρικάς, στην αυλή του σπιτιού του στο Μπέντον του Ιλινόι, ο Κόλινς στέκεται στη γραμμή και, στη φαντασία του, πετυχαίνει δύο νικητήριες βολές.
Το είχε πλάσει στο μυαλό του για την ομάδα του γυμνασίου του. Για το πανεπιστήμιο και για το ΝΒΑ.
Η μπασκετική μοίρα τον είχε φέρει, τελικά, σε μία μεγαλύτερη «σκηνή». Έτοιμο να πρωταγωνιστήσει σε έναν σημαντικότερο σκοπό.
Ο Κόλινς ήταν εκείνος που ολοκλήρωσε την αντεπίθεση των Η.Π.Α. κλέβοντας την μπάλα.
Τρέχοντας προς το καλάθι, δέχτηκε ένα σκληρό φάουλ από τον Σοβιετικό Σάκο Σακαντέλιτσε και έπεσε αναίσθητος στο παρκέ…
Το κοινό «πάγωσε», όμως ο Κόλινς σηκώθηκε, κοίταξε με σιγουριά προς το μέρος του προπονητή του, Χανκ Άιμπα και του βοηθού του, Ντον Χάσκινς και ετοιμάστηκε για τις βολές.
Ο Νταγκ Κόλινς.
«Ο κόουτς Χανκ Άιμπα περίμενε να σηκωθώ, επιμένοντας να σουτάρω εγώ», εκμυστηρεύτηκε ο Κόλινς στον υπογράφοντα και στο «ΕΘΝΟΣ της Κυριακής», κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας, το 2004.
«Κατά τη διάρκεια του τουρνουά, ο προπονητής είχε γράψει στον πίνακα τον αριθμό “50”.
»Μας εξήγησε ότι “στον τελικό θα παίξουμε με τους Ρώσους, θα τους κερδίσουμε και θα πετύχουν μόλις 50 πόντους”!
»Όταν σκόραρα τις βολές μου, οι Ρώσοι είχαν 49 πόντους»…
Ο Κόλινς ήταν μπροστά στη σπουδαιότερη πρόκληση της καριέρας του.
Έκλεισε τα μάτια του έβγαλε από το πλάνο του το κοινό.
Έκλεισε τ’ αυτιά του και δεν άκουγε το ανυπόμονο κοινό και τις φωνές.
Ξέχασε και τον Ψυχρό Πόλεμο και το χρυσό μετάλλιο που ήθελε να κατακτήσει.
Επιθυμούσε να γίνει πάλι εκείνο το παιδί στην αυλή του σπιτιού του και το κατάφερε.
Με παροιμιώδη ψυχραιμία και «κρύο αίμα», ο Κόλινς ευστόχησε στην πρώτη βολή και πέταξε το άγχος από πάνω του… 50-50.
Τη στιγμή που εκτελούσε τη δεύτερη, ακούστηκε ο ήχος της γραμματείας.
Αυτό δεν αποδείχθηκε περισπασμός για τον Αμερικανό γκαρντ, αφού το σουτ βρήκε διχτάκι και οι Η.Π.Α. προηγήθηκαν 51-50.
Εκείνος ο ήχος, όμως, έκρινε πολλά από τη συνέχεια τριών δευτερολέπτων που έμοιαζαν ατελείωτα και… «παίζονται» μέχρι σήμερα.
Μετά το άκουσμα της κόρνας, ο Βραζιλιάνος διαιτητής Ρενάτο Ριγκέτο κατευθύνθηκε προς τη γραμματεία για να διαπιστώσει τι συνέβη.
Ταυτόχρονα, ο Κόλινς σκόραρε τη δεύτερη βολή και οι Σοβιετικοί επανέφεραν τη μπάλα στο παρκέ, με τον χρόνο να κυλά κανονικά…
Ένας βοηθός του Σοβιετικού προπονητή, Βλάντιμιρ Κοντράσιν, μπήκε στο παρκέ φωνάζοντας ότι η ομάδα του έχει ζητήσει τάιμ άουτ.
Σύμφωνα με τους τότε κανονισμούς, τάιμ άουτ μπορούσε να ζητηθεί πριν από την εκτέλεση των βολών ή ανάμεσά τους, με το πάτημα ενός κουμπιού, που οδηγούσε σε μία φωτεινή ένδειξη.
Οι Σοβιετικοί επιμένουν ότι πάτησαν εγκαίρως το κουμπί και έκαναν λόγο για σφάλμα της γραμματείας.
Ο Ριγκέτο και ο Βούλγαρος συνάδελφός του, Αρτενίκ Αραμπατζιάν, αποφάσισαν να κατακυρώσουν τη βολή του Κόλινς.
Όμως δεν έδωσαν τάιμ άουτ στην Ε.Σ.Σ.Δ. και δεν χρέωσαν με τεχνική ποινή τον ασίσταντ του Κοντράσιν για την είσοδό του στον αγωνιστικό χώρο.
Ζήτησαν να επιστρέψει το χρονόμετρο στα 3΄΄ για τη λήξη, ενώ στο μεταξύ οι Σοβιετικοί είχαν κερδίσει χρόνο και είχαν λάβει οδηγίες από τον προπονητή τους…
Οι Αμερικανοί απαίτησαν το χρονόμετρο να γυρίσει στο 1΄΄.
Όσο θεωρούσαν πως απέμενε τη στιγμή της εισβολής του Σοβιετικού βοηθού, χωρίς ωστόσο αυτό να γίνει δεκτό.
Κατά τη διάρκεια της αναστάτωσης, αν και δεν είχε σχετικό δικαίωμα, ο Κοντράσιν είχε αντικαταστήσει τον Αλζάν Ζαρμουκαμέντοφ με τον Ιβάν Εντέσκο, ώστε ο τελευταίος να κάνει την επαναφορά.
Η πρώτη πάσα του Εντέσκο φτάνει ως το κέντρο, η κόρνα της λήξης ακούγεται και ο αμερικανικός πάγκος ορμά στο παρκέ για να πανηγυρίσει.
Οπαδοί πρόλαβαν να εισέλθουν για να γιορτάσουν κι εκείνοι, αλλά αποδείχθηκε ότι ο τελικός δεν είχε ολοκληρωθεί ακόμη…
Σύμφωνα με τους Αμερικανούς, ο τότε Γενικός Γραμματέας και συνιδρυτής της FIBA, Βρετανός Ουίλιαμ Τζόουνς, δίχως να έχει σχετική αρμοδιότητα, διέταξε να τοποθετηθεί ξανά το χρονόμετρο στα 3΄΄.
Ενώ οι διαιτητές δεν επέτρεψαν στον ΜακΜίλεν να μαρκάρει την πάσα κοντά στην τελική γραμμή.
Η τρίτη απόπειρα των Σοβιετικών είχε αποτέλεσμα.
Καθώς η «χρυσή πάσα» από τη μία άκρη στην άλλη, από τον… χαντμπολίστα(!) από τη Λευκορωσία, Εντέσκο, βρήκε τον Αλεξάντερ Μπέλοφ κάτω από το αμερικάνικο καλάθι και ο συγχωρεμένος Ρώσος σκόραρε για το 51-50.
«Στα δικά μου μάτια είστε οι πρωταθλητές», ανέφερε το τηλεγράφημα του Αμερικανού προέδρου, Ρίτσαρντ Νίξον προς την ομάδα των Η.Π.Α..
Οι παίκτες του Άιμπα αρνήθηκαν να παραστούν στην απονομή και να παραλάβουν τα ασημένια μετάλλιά τους, τα οποία ως τις μέρες μας βρίσκονται τραπεζική θυρίδα στη Λοζάνη της Ελβετίας!
Μάλιστα, ο τότε αρχηγός των Η.Π.Α., Κένι Ντέιβις, φέρεται να συμπερίλαβε στη διαθήκη του όρο που απαγόρευε στη σύζυγο και τα παιδιά του να δεχθούν στο μέλλον το μετάλλιο του Μονάχου!
Η ένσταση των ηττημένων μετά τον τελικό (που ολοκληρώθηκε στη 1:15π.μ.) δεν έγινε δεκτή από την FIBA.
Στις Η.Π.Α. επιμένουν πως η απόφαση, η οποία ανακοινώθηκε στις 3 τα ξημερώματα της 10ης Σεπτεμβρίου, είχε… ψυχροπολεμική χροιά.
Θεωρώντας πως η πλειοψηφία των πέντε μελών που αποφάσισε αρνητικά ανήκε σε χώρες-συμμάχους της Σοβιετικής Ένωσης.
Τον Ιούλιο του 2012, η εφημερίδα «New York Times» δημοσίευσε αποσπάσματα του βιβλίου «Stolen Glory» (=«Κλεμμένη Δόξα), το οποίο αναφέρεται στην παρθενική ήττα της Αμερικής σε μπασκετικό τουρνουά Ολυμπιακών Αγώνων.
Σε ένα σημείο του κειμένου επισημαίνεται πως «οι αληθινοί “σπόροι” της μπασκετικής “επανάστασης” είχαν “φυτευτεί” δυο χρόνια νωρίτερα, στην Πανεπιστημιάδα του 1970, στην οποία οι Αμερικανοί ηττήθηκαν από την Ε.Σ.Σ.Δ.».
Το 1971, στους Παναμερικανικούς στο Κάλι της Κολομβίας, οι Η.Π.Α. ηττήθηκαν από την Κούβα και έμειναν εκτός μεταλλίων στην ισοβαθμία.
Στον τελευταίο αγώνα μεταξύ Βραζιλίας-Κούβας, η «σελεσάο» χρειαζόταν νίκη με τουλάχιστον πέντε πόντους διαφορά και οι Κουβανοί ήττα ως επτά πόντους.
Οι Βραζιλιάνοι προηγήθηκαν 73-62 στο 1:50 για τη λήξη, όμως ως το φινάλε δεν επιχείρησαν άλλο σουτ, δέχθηκαν έξι πόντους και προκρίθηκαν μαζί με την Κούβα, πετώντας εκτός τους Αμερικανούς!
Το βιβλίο «Stolen Glory» επισήμανε τις δυο διοργανώσεις του 1970 και 1972 για να εξηγήσει ότι «ο Άιμπα και οι παίκτες του έπρεπε να έχουν καταλάβει πως στο μέλλον, η πολιτική μπορεί να καθορίσει την τύχη ενός “κλειστού” αγώνα»…
Στη συνέντευξή του στο «ΕΘΝΟΣ της Κυριακής» το 2004, ο Νταγκ Κόλινς είχε παρομοιάσει τον τελικό του Ολυμπιακού τουρνουά μπάσκετμπολ του 1972 με… «καρδιακή προσβολή».
Εξηγώντας ότι «οι τόσες διαφορετικές αποφάσεις ήταν σαν να σου ανακοινώνει το νοσοκομείο ότι ο ασθενής απεβίωσε, ή μάλλον κατάφερε να ζήσει και… τελικά έχασε τη μάχη».
Ο Κόλινς είχε τονίσει πως και το 2004, ως τηλεσχολιαστής του NBC, είχε προειδοποιήσει τους σταρ του ΝΒΑ για τις διαφορές μεταξύ αμερικανικής λίγκας και κανονισμών FIBA.
Το 2008, πριν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες, είχε μιλήσει στην ομάδα του κόουτς Μάικ Σιζέφσκι, σε μία διάλεξη με τίτλο «η διαφορά μεταξύ νικητή και πρωταθλητή».
Στο Πεκίνο, οι Η.Π.Α. κατέκτησαν το χρυσό δύο χρόνια μετά την ήττα τους στον ημιτελικό του Μουντομπάσκετ της Σαϊτάμα από την Ελλάδα και μετά τον τελικό οι περισσότεροι παίκτες έτρεξαν προς τον Κόλινς και του αφιέρωσαν τη νίκη επί της Ισπανίας.
Το δημοσίευμα του ΕΘΝΟΥΣ.
Τον Ιούλιο του 2012, λίγο πριν από τη συμπλήρωση 40 ετών από «το δράμα των τριών δευτερολέπτων», ο αρχηγός Κένι Ντέιβις, στέλεχος πλέον της εταιρίας Converse, οργάνωσε την πρώτη συνάντηση και των 12 διεθνών του Μονάχου.
Ο Ντέιβις είχε παραχωρήσει το 2002 συνέντευξη στο δίκτυο HBO και το ντοκιμαντέρ «:03 From Gold» («=3” από το Χρυσό»).
Τονίζοντας ότι «πίστευα πως η ανάμνηση του τελικού θα σβήσει σε δύο ή τρία χρόνια.
»Όμως, τελικά, κρατά μία ζωή…».