Πόλεμος…
Θέλετε να πω κάτι περισσότερο;
Υπάρχει, αλήθεια, κάτι άλλο να ειπωθεί;
Ο πόλεμος φέρνει εικόνες στο μυαλό σου, τις οποίες δεν μπορείς να ξεχάσεις. Σε εμένα έφερε αναμνήσεις, αφηγήσεις και, κυρίως, πολλές ερωτήσεις.
Γεννήθηκα στο Βελιγράδι, το 1993. Οι βομβαρδισμοί στην πόλη μου συνέβησαν μία φορά, το 1999.
Η οικογένειά μου κι εγώ ήμασταν ήδη, τότε, στον Καναδά.
Όμως, σαν πολύ μικρό παιδί, έπρεπε να αντιμετωπίσω τον πόλεμο στη Βοσνία.
Οι γονείς μου μεγάλωσαν στο Σαράγεβο. Οι παππούδες και γιαγιάδες μου έζησαν για πολλά χρόνια στο Μαυροβούνιο.
Κατά τη διάρκεια του πολέμου στη Βοσνία, το 1995, ζούσαμε στο Σαράγεβο και οι γονείς μου αποφάσισαν να επιστρέψουμε στο Βελιγράδι, όταν βομβαρδίστηκε το διπλανό σπίτι μας…
Φωτογραφία αρχείου από τους βομβαρδισμούς στο Σαράγεβο, το 1995 / Photo by: washingtonpost.com.
Ήμουν δύο ετών και κάτι.
Στην πραγματικότητα, δεν θυμάμαι πολλά πράγματα.
Η πρώτη ιδιαιτέρως ζωντανή ανάμνησή μου είναι πίσω στο 1997, όταν μετακομίσαμε στον Καναδά.
Όλα πριν από αυτό είναι κάπως ασταθή και «θολά» μέσα μου.
Αλλά εκείνη η βόμβα το 1995 είναι ακόμη στο μυαλό μου.
Αυτό που κυρίως έχω σαν μνήμη είναι ότι φοβόμουν πολύ.
Οι γονείς μου, έπειτα από αυτό, μου έλεγαν πως για μερικές εβδομάδες δεν άκουγα καλά και δεν προσπαθούσα να μιλήσω πολύ.
Μεγαλώνοντας, επιθυμούσα να μάθω λεπτομέρειες για τον πόλεμο.
Η οικογένειά μου, ζώντας πλέον στον Καναδά, προσπάθησε να με προστατεύσει από αναμνήσεις σαν αυτές και αυτό ήταν κάτι καλό για μένα.
Δεν μοιράζονταν πολλά πράγματα.
Το καλύτερο σε περιπτώσεις σαν αυτή είναι να αφήσεις το παιδί να κάνει τις ερωτήσεις, αν το θέλει.
Μαθαίνοντας ότι ο πατέρας μου ήταν στον πόλεμο, προφανώς με έκανε να θέλω να το συζητήσω. Αν κι εκείνος δεν το ήθελε.
Ο μπαμπάς μου δεν ήταν σπίτι μας το μεγαλύτερο διάστημα της εγκυμοσύνης της μητέρας μου, σε μένα.
Ήταν στο μέτωπό για τρεις ή τέσσερις μήνες.
Πολλά μέλη της φαμίλιας μου πήγαν στον πόλεμο. Δεν είχαν άλλη επιλογή.
Καμία επιλογή.
Όλη η πόλη ήταν τότε στις γραμμές…
Ο Στέφαν Γιάνκοβιτς (δεξιά), με τον συμπαίκτη του στην ΑΕΚ, Βασίλη Τολιόπουλο / Photo by: Eurokinissi.
Θείοι μου υποχρεώθηκαν να πάνε στον πόλεμο.
Κάποια ξαδέρφια μου, επίσης.
Παιδιά, μόλις 16 ή 17 ετών αγόρια έπιασαν τα όπλα, αντί για τα βιβλία.
Σε κανέναν δεν αρέσει αυτό. Είναι κάτι που υποτίθεται ότι δεν πρέπει να συμβεί.
Δεν θα έπρεπε να είχε συμβεί.
Συνειδητοποίησα σύντομα πως στον πατέρα μου δεν αρέσουν ερωτήσεις για τον πόλεμο.
Όμως προσπάθησα να μιλήσω με την μαμά μου.
Γεννήθηκα κατά τη διάρκεια του εμπάργκο. Δεν είχαμε φαγητό. Δεν είχαμε γάλα. Δεν είχαμε πάνες.
Ήταν μία τρελή εποχή για την οικογένειά μου.
Για δύο ή τρία χρόνια αυτό που κάναμε ήταν να ταξιδεύουμε συνεχώς γύρω – γύρω.
Ταξιδέψαμε στη Βοσνία και πίσω στο Βελιγράδι, μετά τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας και λόγω της γενικότερης αστάθειας στην περιοχή.
Δεν είχαμε αρκετά χρήματα.
Η μητέρα μού αποκάλυψε μία φορά ότι ένας θείος μου έμπαινε κρυφά στη Βουλγαρία για να μας φέρνει φαγητό και πάνες.
Δεν μπορείς να εξηγήσεις σε ένα παιδί γιατί συμβαίνει αυτό.
Αυτή ήταν η ζωή μου τα πρώτα χρόνια.
Τρελές και ζόρικές στιγμές για όλους μας.
Τώρα έχω μία φυσιολογική ζωή και είμαι ευγνώμων για αυτό.
Μερικές φορές σκέφτομαι εκείνες τις μέρες και τι έμαθα από τους γονείς μου και διαπιστώνω πως αν και έχουν περάσει σχεδόν 25 χρόνια, όλα αυτά δεν είναι πολύ πίσω και πολύ μακριά.
Αφού τελείωσαν όλα, μπορούμε όλοι να προχωρήσουμε μπροστά, αλλά να μην λησμονούμε και τις ζωές που χάθηκαν.
Οι γονείς μου ζουν ακόμη στο Τορόντο.
Μετακομίσαμε εκεί όταν ήμουν τεσσάρων ετών και έζησα τη μισή ζωή μου σε αυτό το πανέμορφο μέρος.
Η οικογένειά μου ταξιδεύει συχνά στη Σερβία, τα καλοκαίρια, ώστε να επισκεφθεί συγγενείς που έμειναν πίσω. Έχουμε μία μεγάλη φαμίλια. Μπορώ να μετρήσω περισσότερους από 500 συγγενείς!
Η γιαγιά μου είναι ένα από εννέα αδέρφια και το καθένα έχει από πέντε ή έξι παιδιά.
Ο μπαμπάς μου αποφάσισε να πάει στον Καναδά το 1997, επειδή ο αδερφός του ζούσε εκεί.
Έμεινα δέκα χρόνια στο Τορόντο και άλλα δέκα στις Ηνωμένες Πολιτείες, για να πάω σχολείο και να παίξω μπάσκετ στο γυμνάσιο και το πανεπιστήμιο.
Με τη φανέλα του Πανεπιστήμιου της Χαβάης / Photo by: ctpost.com.
Όταν επέστρεψα στο Βελιγράδι, για να αγωνιστώ στον Ερυθρό Αστέρα και στη συνέχεια στην Παρτιζάν, προσπάθησα να μην πάρω μαζί μου τις λίγες αναμνήσεις μου από τον πόλεμο.
Ήθελα να «ανακαλύψω» την πόλη από την αρχή.
Το Βελιγράδι ήταν πάντα ένα καταπληκτικό μέρος.
Είναι πάντα η πόλη που γεννήθηκα.
Πηγαίνοντας εκεί, το 2017, επιθυμούσα να μάθω για τη νέα κουλτούρα της.
Ήξερα πως δεν θα ήταν η ίδια πόλη, σαν εκείνη πριν από 25 χρόνια.
Όταν έχεις στο μυαλό σου τον πόλεμο, πρέπει να γνωρίζεις και να σεβαστείς το γεγονός ότι ο καθένας έχει την ιστορία του. Ο καθένας έχει τη δική του εκδοχή όσων συνέβησαν.
Κατά τη γνώμη μου, τίποτα εκεί δεν είναι καλό ή κακό και αλήθεια ή ψέματα.
Είναι απλώς πόλεμος. Ένας πόλεμος μεταξύ ανθρώπων μίας μεγάλης χώρας η οποία διαλύεται σε επτά νέες χώρες.
Για πολλούς ανθρώπους, αυτό είναι μ……ς!
Τόσοι πολλοί πέθαναν, πιθανότατα χωρίς λόγο.
Προφανώς, μεγαλώνοντας, πολλοί σαν εμένα έχουν άποψη ακόμη κι αν δεν βίωσαν τις καταστάσεις.
Ρωτώ ακόμη τους γονείς μου όταν διαβάζω ή ακούω κάτι για τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας.
Ήμουν μωρό και δεν μπορώ να θυμάμαι όσα έγιναν τότε.
Ακόμη και πριν από μερικές εβδομάδες τους κάλεσα στο τηλέφωνο για να τους ρωτήσω κάτι σχετικό.
Μαθαίνεις νέα πράγματα κάθε μέρα και θέλεις να βεβαιωθείς ότι πρέπει να προσπαθήσεις να βρεις την αλήθεια σε αυτά.
Την περισσότερη αλήθεια, τουλάχιστον.
Το να ζήσω στο Βελιγράδι για δύο χρόνια με βοήθησε να μάθω πολλά πράγματα.
Ήταν πραγματικά πολύ ενδιαφέρον και λάτρεψα την κουλτούρα του.
Ο Γιάνκοβιτς με τα ερυθρόλευκα του Ερυθρού Αστέρα / Photo by: mondo.rs.
Ζώντας στην άλλη πλευρά του ωκεανού για τόσα χρόνια, όλα έδειχναν πολύ διαφορετικά.
Εδώ στην Ελλάδα βιώσατε την κρίση.
Τώρα είμαι στην Αθήνα και μπορώ να μάθω ευκολότερα κάποια πράγματα για το ζήτημα.
Η πληροφορία «ταξιδεύει» γρήγορα, ωστόσο, αν δεν επισκεφθείς ένα μέρος δεν μπορείς να είσαι σίγουρος για το τι είναι αλήθεια και τι όχι.
Στον Καναδά όλα ήταν διαφορετικά.
Είναι ένα πολυ-πολιτισμικό μέρος.
Με όλα αυτά τα μεγάλα εστιατόρια, όλες τις γλώσσες και τις κουλτούρες, μαζεμένες σε ένα μέρος, σου δίνει την ευκαιρία να επιλέξεις για τον εαυτό σου.
Θεωρώ τον εαυτό μου τυχερό, διότι έχω ρίζες σε τόσα πολλά μέρη.
Γεννήθηκα στη Σερβία, οι γονείς μου έζησαν στη Βοσνία, οι γονείς τους προέρχονται από το Μαυροβούνιο και μεγάλωσα στον Καναδά και την Αμερική.
Πάντα θα εκτιμώ τις ευκαιρίες που ο Καναδάς έδωσε και εξακολουθεί να δίνει στην οικογένειά μου.
Έπαιξα μπάσκετ σε επίπεδο γυμνασίων στο Οντάριο, στη Δυτική Βιρτζίνια.
Έπαιξα κολεγιακό μπάσκετ στο Μιζούρι, στη Χαβάη.
Αγωνίστηκα στη G-League, στις Η.Π.Α..
Επισκέφθηκα πολλά μέρη και αγάπησα κάθε κουλτούρα.
Αισθάνομαι Σέρβος και Καναδός.
Προσπαθώ να μην ξεχνάω.
Επιχειρώ να μάθω όσα περισσότερα μπορώ.
Η ζωή και το μπάσκετ μού πρόσφεραν τη δυνατότητα να θεωρώ πολλά μέρη ως «σπίτι μου».
Και με έκαναν να έχω πάντα στο μυαλό μου, δίχως καμία προκατάληψη, κάτι πολύ απλό…
Ο πόλεμος είναι κάτι τρομερό. Έστω κι αν έχεις μόνο αναμνήσεις και όχι πληγές.
Photo by: Stefan Jankovic / Instagram official account.
Επιμέλεια κειμένου: Γιώργος Αδαμόπουλος
THE ENGLISH VERSION: “The bomb next to me” / Stefan Jankovic
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ: Τζώρτζης Δικαιουλάκος: «Σκοπιά στο Σεράγεβο».