Μαυριτανίες και ραβασάκια, άναρθρες κραυγές και αμφιλεγόμενες τακτικές. Από την «αλεπού των πάγκων». Αλεξάντερ Γκομέλσκι, ιδωμένος από την ελληνική σκοπιά. Δηλαδή ούτε στο ένα εκατομμυριοστό του.
Ο κοντούλης γεράκος (που βασικά ούτε 60 ετών δεν ήταν) με τις υπερβολικές αντιδράσεις το ’87 και τις απέλπιδες προσπάθειες προπονητικής χειραγώγησης δύο χρόνια αργότερα δεν ευνοούσε υποκοριστικά επί σειρά… δεκαετιών. Δικτάτορας για τους παίκτες του, δεν έγινε τυχαία ο «πατέρας του σοβιετικού μπάσκετ». Διότι έτσι έμεινε γνωστός στα αχανή μέρη του. «Αλεπού»; Δυτικότροπο παρατσούκλι, ελληνική προσθήκη οι… πάγκοι. «Ασημένια αλεπού» τον αποκαλούσαν συνάδελφοι και δημοσιογράφοι, από τον καιρό που διατηρούσε κόμη μεν γκρίζα και κατόπιν λευκή δε.
Και σκύλος ήταν. Τόσο εργατικός, άλλωστε είχε κάνει μέχρι και βοσκός μικρός. Και γαϊδούρι, αν ρώταγες π.χ. τον μυστακοφόρο παικταρά, Βάλντις Βάλτερς, με τον οποίον διατηρούσαν στα ’80s δημόσια πολυετή κόντρα. Η απόλυτη παρομοίωση με ζώο; Μουλάρι. Αν του ‘μπαινε κάτι στο μυαλό, το πετύχαινε. Εκτός παρκέ, είχε βέβαια τα μέσα. Προπονητής της ΤΣΣΚΑ, άρα της «ομάδας του στρατού», αξιωματούχος και ο ίδιος, ο «Συνταγματάρχης» έπαιρνε όποτε ήθελε όποιον παίκτη ήθελε.
Η επιθυμία του ήταν διαταγή και στην Εθνική της Σοβιετικής Ένωσης.
Αλλά… για μια στιγμή, ο άνθρωπος πήρε μαζί της 18 μετάλλια σε Ολυμπιακούς Αγώνες, Παγκόσμια και Ευρωπαϊκά Πρωταθλήματα. Τα μισά, σαν τον σκελετό των γυαλιών του. Χρυσά. Δημιούργησε δυναστεία στη «γηραιά ήπειρο», έδειξε ξανά και ξανά τις πλάτες των θηριωδών σέντερ του, που τόσο γούσταρε, στους Αμερικανούς. Θριάμβευσε και επί μπασκετικού ψυχρού πολέμου, κίνησε ο ίδιος πολιτικά νήματα ώστε να λιώσει ο πάγος, ακολουθώντας την Περεστρόικα του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ. Ανασυγκρότησε την Εθνική του και έζησε τη μεγαλύτερη στιγμή ενδιάμεσα από τις κατραπακιές από τον θαυματουργό μελαχρινό κοντό με τις τρίχες στις ωμοπλάτες.
Ο Αλεξάντερ Γκομέλσκι ανάμεσα στους Βολκόφ και Μαρτσουλιόνις στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Σεούλ το 1988.
Διαιτητής (σε Ολυμπιακούς) από σπόντα, Πρωταθλητής από… μάτι
«Έκανα ‘γω το μπόι μου βλαστοβολώντας ύψος
χωρίς να συμβουλεύομαι
κακούς ονειροκρίτες και θολά μαντεία».
Νίκος Καρούζος, «Νεολιθική νυχτωδία στην Κροστάνδη»
Ιανουάριος του 1928, στην Κροστάνδη. Ο Αλεξάντερ βλέπει το πρώτο φως στην πόλη του νησιού Κότλιν, στον κόλπο της Φινλανδίας. Δεν έχουν περάσει ούτε επτά χρόνια από την περίφημη εξέγερση των ναυτών της Κροστάνδης εναντίον των Μπολσεβίκων. Πείνα κυριολεκτικά και των γονέων του. Η απαίτηση (των ίδιων ανθρώπων που έχουν υποστηρίξει την Οκτωβριανή Επανάσταση) για περισσότερες ελευθερίες οδηγεί σε συμπλοκές. Εξέγερση που καταπνίγεται στο αίμα από τους άνδρες του Λέοντος Τρότσκι.
Ο Λένιν εξωθείται από το συγκεκριμένο γεγονός να εφαρμόσει τη Νέα Οικονομική Πολιτική, το μέρος ωστόσο είναι ακόμη ρημαγμένο υλικά. Οι κάτοικοι ρημαγμένοι ψυχολογικά. Ο μικρός Σάσα περνάει με τη φαμίλια απέναντι, στην Αγία Πετρούπολη. Η φιλόλογος μαμά, Φάινα, του μεταδίδει την αγάπη για τη ρωσική γλώσσα, αλλά δεν τον κρατάει μακριά από περίεργες παρέες.
Οι κοπάνες δίνουν τη θέση τους σε ιστορίες με κλοπές, το όχημα που θα τον φέρει μακριά και εν τέλει στον δρόμο της καταξίωσης είναι το μπάσκετ. Κι ας μη βλαστοβολεί ύψος. Δεν αποθαρρύνεται από το ότι είναι 1.70μ. με τα χέρια στην ανάταση και το γυρίζει στο προπονητιλίκι νωρίς.
Αφήνει μια γυναικεία ομάδα στο Λένινγκραντ, όπως λέγεται η Αγία Πετρούπολη, και κατηφορίζει στη Ρίγα. Πιάνει ένα χαμόσπιτο και μαζί δουλειά στην ομώνυμη ομάδα, η οποία από τη δεύτερη χρονιά του κιόλας γίνεται Πρωταθλήτρια Σοβιετικής Ένωσης. Έχει πιάσει και το μάτι του, ενόσω βρίσκεται μέσα σε λεωφορείο, έναν γίγαντα να ποδηλατεί.
Ο Αλεξάντερ Γκομέλσκι, Πρωταθλητής Ευρώπης με την Ρίγα για τρίτη συνεχόμενη χρονιά, το 1960.
Τον λένε Γιάνις Κρούμινς, είναι 2.20 μ. και 140 κιλά. Είναι όμως και 23 ετών και δεν έχει πιάσει μπάλα μπάσκετ. Ο Γκομέλσκι ασχολείται καθημερινά δύο ώρες μαζί του και δρέπει άμεσα καρπούς. Βοηθάει και το άτιμο το τάιμινγκ. Είναι η εποχή που ξεκινάει το Κύπελλο Πρωταθλητριών. Και στην παρθενική σεζόν η Ρίγα πέφτει στους ημιτελικούς με τη Ρεάλ.
Δηλαδή η «Βασίλισσα» επί Φράνκο απέναντι στην εκπρόσωπο των Κομμουνιστών. Σιγά μην έστελνε την ομάδα του στα λετονικά εδάφη ο Ισπανός δικτάτορας. Πρώτη Πρωταθλήτρια Ευρώπης, το 1958, η Ρίγα. Όπως και τα δύο επόμενα χρόνια. Με τον Κρούμινς να βάζει στα καλάθια αντιπάλους που έφταναν στον λαιμό του, με τον Γκομέλσκι να γράφει ιστορία ήδη σε διασυλλογικό επίπεδο.
Το 1956 η γάτα (πώς μας ξέφυγε κι αυτός ο ζωικός χαρακτηρισμός;) από την Κροστάνδη έχει βρεθεί -με το πελώριο πουλέν του- στην άλλη άκρη του κόσμου, ως βοηθός προπονητή της ΕΣΣΔ. Μελβούρνη, Ολυμπιακοί Αγώνες. Τρυπώνει να κατασκοπεύσει μια προπόνηση των Αμερικανών, τον παίρνουν χαμπάρι. Παριστάνει τον… περαστικό, του δείχνουν τη φάτσα του σε αφιέρωμα αυστραλέζικου περιοδικού. Δίπλα στους Σοβιετικούς παίκτες. Με το «CCCP» στο στήθος. Φεύγει ντροπιασμένος.
Την επομένη διαιτητεύει διπλό των Αμερικανών! Η Ολυμπιακή Επιτροπή υποχρεώνει τις ομάδες να δώσουν προπονητικά διπλά μερικών λεπτών για τις ανάγκες φωτογράφων και δημοσιογράφων. Ξεκινούν οι Σοβιετικοί, εκτελεί χρέη διαιτητή ο ασίσταντ κόουτς.
Ακολουθούν οι ΗΠΑ, αλλά δεν παρίσταται κάποιος δικός τους βοηθός. «Μπες εσύ», του κάνει ο Γενικός Γραμματέας της FIBA, Γουίλιαμ Τζόουνς. Τον είχε περάσει για κανονικό διαιτητή.
Οι Αγώνες ξεκινούν, το επίπεδο των ντόπιων, Αυστραλών «γκρίζων» αποδεικνύεται χαμηλότατο. Πάλι ο Τζόουνς στον Γκομέλσκι. «Βρε, δεν είμαι διαιτητής». Ανένδοτος ο Γ. Γ. Αποτέλεσμα; Ο «Συνταγματάρχης» σφυρίζει τέσσερεις αγώνες του Ολυμπιακού τουρνουά και του αποδίδεται δίπλωμα διεθνούς διαιτητή.
Ο Στρατηγός Γκομέλσκι.
Πόρτα στον «Εβραίο», καυστήρας στον «Μοσχοβίτη»
Μένει μέχρι το 1965 στη Ρίγα, έχει προωθηθεί από το 1963 στην άκρη του πάγκου της Εθνικής. Πρώτη αποστολή το Παγκόσμιο στη Βραζιλία. Το Χάλκινο μετάλλιο δεν στέκεται αφορμή για πανηγυρισμούς, αλλά αφήνει εκτός βάθρου τους Αμερικανούς, σκαρώνοντάς τους το πρώτο (ως χεντ κόουτς) χουνέρι. Στο… απόλυτο τέτοιο πάντως, το 1972, δεν είναι παρών για σκοτεινούς λόγους.
Επίσης το 1963 (τον Οκτώβριο) έχει κατακτήσει το πρώτο του Χρυσό, στο Ευρωμπάσκετ. Διατηρεί την ΕΣΣΔ στην ευρωπαϊκή κορυφή επί τέσσερεις διοργανώσεις, το 1967 την έχει αναδείξει και Πρωταθλήτρια Κόσμου στην Ουρουγουάη. Τι μένει; Το ψηλότερο σκαλί και σε Ολυμπιακούς. Άλλωστε, έχει πάρει τα άλλα δύο μετάλλια στο Τόκιο και το Μέξικο Σίτι. Το 1972 φτάνει κανονικά η στιγμή του.
Μόνο που ο Γκομέλσκι είναι εβραϊκής καταγωγής και στην KGB φοβούνται ότι θα αυτομολήσει στους Ισραηλινούς, αν ταξιδέψει στο Μόναχο. Του αφαιρείται χωρίς πολλά-πολλά το διαβατήριο, μένει πίσω. Στους Αγώνες της Γερμανίας η ομάδα που έχει φτιάξει αυτός παίρνει όντως το Χρυσό. Το πώς, στον αγώνα με το μεγαλύτερο παρασκήνιο ever, είναι άλλη ιστορία.
Ο Αλεξάντερ Μπέλοφ γράφει κατόπιν επαναλήψεων και μπάχαλου το 51-50 στην εκπνοή του Τελικού, ο Γενικός Γραμματέας της FIBA, Τζόουνς, πρωταγωνιστεί (διατάσσοντας την επανάληψη της φάσης) ερήμην Γκομέλσκι, ο Βλαντίμιρ Κοντράσιν πιστώνεται την ιστορική επικράτηση, κάπου στην Αγία Πετρούπολη τα αφτιά ενός μικρόσωμου κυρίου βγάζουν καπνούς.
Στο τιμόνι και της ΤΣΣΚΑ Μόσχας καθ’ όλη τη δεκαετία του ’70 ο Γκομέλσκι παίρνει τέταρτο Πρωταθλητριών το 1971. Διόλου αυτονόητο, τα χρόνια που είχε ξεκινήσει να σαρώνει τις κούπες η Βαρέζε (των πέντε τροπαίων σε βάθος επταετίας). Εντός των σοβιετικών συνόρων του ξεφεύγει μόνο ο τίτλος του 1975. Πραγματοποιεί δύο… five-peat (κατά το three-peat), δημιουργώντας πλέον και πολλές αντιπάθειες.
Του γίνονται τα χατίρια από το καθεστώς, επειδή είναι και ο Ομοσπονδιακός τεχνικός, γκρινιάζει στους διαιτητές, γίνεται εριστικός με συναδέλφους. Ειδικά στην Τιφλίδα τον έχουν τρελό άχτι. Από τα χρόνια που σταμάτησε τους τίτλους της τοπικής Ντινάμο με τη Ρίγα.
Σηκώνουν κεφάλι στη γεωργιανή επαρχία και το 1968, επανερχόμενοι στους σοβιετικούς τίτλους; Τσουπ, να τος πάλι ο αντιπαθητικός να εγκαθιδρύει μοσχοβίτικη δυναστεία. Το 1973, σε ντέρμπι στην Τιφλίδα, του φωνάζουν περιπαικτικά «βγάλε τις πλατφόρμες». Του την λένε για το ύψος του, του πετάνε καπίκια των 5 και των 50 (που ο ίδιος τα… μαζεύει), το πράγμα ξεφεύγει τελείως, όταν περνάει ξυστά από το κεφάλι του ένας καυστήρας από σόμπα.
Ναι, από Σοβιετικούς όλα αυτά. Άλλος κόσμος όμως στη Γεωργία. Η κατάληξη βέβαια η συνηθισμένη. Ένα γήπεδο φουρκισμένο, ένας διοπτροφόρος προπονητής να αποχωρεί χαμογελώντας πονηρά.
Το φιάσκο του 1980, το χρωστούμενο Χρυσό του ’88 ως κολοφώνας
Η δεκαετία του ’80 μπαίνει με τον χειρότερο, τον πιο οδυνηρό τρόπο. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες φιλοξενούνται στη Μόσχα, οι Αμερικανοί τους μποϊκοτάρουν, ο χρυσοποίκιλτος με την ΤΣΣΚΑ κόουτς είναι ευκαιρία να πάρει και το Χρυσό που του χρωστάει η εθνική ιστορία.
Αντ’ αυτού, ο Ράνκο Ζεράβιτσα και οι «Plavi».
Ο Αλεξάντερ Γκομέλσκι στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Μόσχας το 1980.
Στον όμιλο των έξι καλύτερων ομάδων της β’ φάσης, η ΕΣΣΔ χάνει δις. Οριακά, αλλά χάνει: στο καλάθι από την Ιταλία του Βιλάλτα και του Μενεγκίν, στην παράταση από τη Γιουγκοσλαβία του Νταλιπάγκιτς και του Τσόσιτς. Στον (απευθείας) Τελικό περνάνε οι δυο τους και το σοβιετικό Χάλκινο μετάλλιο δεν αποτελεί παρηγοριά στον άρρωστο. Παραλίγο να λέγαμε και στον νεκρό, με τον Γκομέλσκι να νοσηλεύεται μετά το ματς κόντρα στους «Azzurri» με συμπτώματα καρδιακής προσβολής.
Φιάσκο, με μία λέξη. Αναμενόμενο, βγάζουν τη γλώσσα κάμποσοι διεθνείς εκ των υστέρων. Εμ, τι την ήθελες, βρε άνθρωπε, την τετράμηνη απομόνωση, με τριπλές καθημερινές προπονήσεις; Tις πορείες δεκάδων χιλιομέτρων στους -20 βαθμούς; Τα χρόνια περνάνε κι άλλες ιστορίες καταπίεσης και τιμωριών βγαίνουν προς τα έξω. Σκηνικά για γέλια και για κλάματα.
Όπως με τον Βλαντίμιρ Τκατσένκο που την είχε καταβρεί σε μια προετοιμασία στο Σουχούμι, όταν σκίστηκαν τα παπούτσια του. Θα έμενε δύο βδομάδες εκτός προπονήσεων, μέχρι να έρθουν άλλα της Adidas από τη Γερμανία. Να σου όμως ο κόουτς με ζευγάρι Νο 55. Γυναικεία! Της Ουλιάνα Σεμιόνοβα, ύψους 2.13μ. και μεγαλύτερης… πατούσας στην ιστορία του γυναικείου μπάσκετ.
Η’ με τον Αλεξάντερ Μπελοστένι, σε άλλο καμπ στον Αρχάγγελο. Ο προπονητής Αλεξάντερ σηκώθηκε για κατούρημα στην άγρια νύχτα και έπιασε τον Ουκρανό ψηλό να καπνίζει στην τουαλέτα. Και δεν τον πήρε σε τουρ στις ΗΠΑ, όπου θα γέμιζε τις τσέπες κάθε παίκτη με 1.650 δολάρια. Σοβαρά χρήματα…
Κρύο-ζέστη. Κι άντε πάλι το ίδιο. Χρυσά το 1981 (ευρωπαϊκό) και το 1982 (Παγκόσμιο και με Μπελοστένι παρόντα λίγους μήνες μετά τις… τζούρες, «είδατε που τον συνέτισα και πήρα το καλύτερο από δαύτον;», κοκορευόταν μετά ο κόουτς), νέες απαγορεύσεις από το καθεστώς για ταξίδια στο εξωτερικό.
Μικρή παύση από την Εθνική, πάλι στο τιμόνι και επιτέλους Χρυσό σε Ολυμπιακούς. Σωτήριον έτος 1988. Το ’84 στο Λος Άντζελες είχαν… ανταποδώσει το μποϊκοτάρισμα οι Σοβιετικοί, στη Σεούλ αντάμωναν ξανά οι υπερδυνάμεις. Όχι όμως σε ψυχροπολεμικό κλίμα.
Παρά τη βαριά ήττα της πρεμιέρας από τους Γιούγκους του Ντράζεν και του Ντίβατς (92-79), η ΕΣΣΔ ανταπέδωσε κι εδώ. Στον Τελικό με 76-63. Το πιο μεγάλο κόλπο είχε γίνει στον ημιτελικό και το 82-76 επί των ΗΠΑ του Ντέιβιντ Ρόμπινσον, χάρη στον σεληνιασμένο Ρίμας Κουρτινάιτις. Χάρη και στην πρόνοια της «αλεπούς».
Ο Αλεξάντερ Γκομέλσκι στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Σεούλ το 1988 (πίσω του ο Τιτ Σοκ).
Επισκέψεις στις Ηνωμένες Πολιτείες για αγώνες με κολέγια έκαναν αρκετές οι Σοβιετικοί. Σκληραγώγηση με επαγγελματίες όμως δεν είχαν. Το 1987 πήγαν στο Μιλγουόκι για το πρώτο ΜακΝτόναλντς Όπεν και έπαιξαν με τους Μπακς, το καλοκαίρι του 1988 επισκέφτηκαν την ΕΣΣΔ για τρία φιλικά οι Χοκς! Αφεντικό τους ο Τεντ Τέρνερ. Του «CNN» αλλά και (ιδρυτής) των Αγώνων Καλής Θέλησης. Στο πνεύμα της συμφιλίωσης, της ανάπτυξης εμπορικών επαφών.
Ο Γκομέλσκι άλλο που δεν ήθελε. Έτριψε τα χέρια του για τα τρία φιλικά με την Ατλάντα παραμονές Ολυμπιακών Αγώνων, πήρε και μια νίκη που εκτόξευσε την αυτοπεποίθηση των παικτών του. Τι κι αν οι επαγγελματίες του ΝΒΑ ήταν ξενερωμένοι που δεν έβρισκαν ανοιχτό κλαμπ να παρτάρουν στo Σουχούμι; Που ο Κλιφ Λέβινγκστον είχε κουβαλήσει έναν φίλο του και τον έβαζε μέσα σε ένα ματς, που η βεντέτα Ντόμινικ Γουίλκινς έφτασε τελευταία στιγμή, πριν το τελευταίο φιλικό στη Μόσχα;
Ήδη ντραφτ πικ των Χοκς, ο Σάσα Βολκόφ έπιασε φιλίες με τους κατοπινούς συμπαίκτες του στο ΝΒΑ, το ίδιο ο πιο ανοιχτός ως χαρακτήρας Σαρούνας Μαρτσουλιόνις. Οι… απέναντι είχαν απομυθοποιηθεί. Δεν ήταν εχθροί, ήταν πια φίλοι. Αν μπορούσαν να κοντράρουν τους ΝΒΑers, σίγουρα μπορούσαν να επικρατήσουν σε ουδέτερο έδαφος των κολεγιόπαιδων.
Υπήρχε κι άλλο ένα ντραφτ πικ προηγούμενων ετών στην ομάδα, με καταγωγή από τη Λιθουανία. Ένας Άρβιντας Σαμπόνις. Που προερχόταν από δύο χειρουργεία στον αχίλλειο, που οι Μπλέιζερς είχαν σηκώσει απαγορευτικό στη συμμετοχή του. Στα τρυφερά του… παπούτσια τους έγραψε ο Γκομέλσκι. Έπεισε το διστακτικό “θαύμα της φύσης” να παίξει, εκείνο έκανε τη διαφορά και με ένα πόδι.
Ο Αλεξάντερ Γκομέλσι ίπταται μετά την κατάκτηση Χρυσού μεταλλίου στη Σεούλ το 1988. Πρωταγωνιστής της επιτυχίας, ο Άρβιντας Σαμπόνις.
Οι κανίβαλοι στο νησί, το δικό του φάγωμα στην Τενερίφη
Καπάτσος κοινώς. Οι ίδιοι οι παίκτες του τον έθαβαν για τα καψώνια, τις βουτιές στα παγωμένα νερά θαλασσών και ποταμών, το ανεβοκατέβασμα στις σκάλες με τον έναν στην πλάτη του άλλου (!), στο τέλος όμως έκαναν αυτό που ήθελε ο προπονητής. Ο δάσκαλος. Ο δικτάτορας.
Φυσικά, του έπους της Σεούλ είχε προηγηθεί το κάτι-σα-φιάσκο της Αθήνας, άμα τη επιστροφή στην Εθνική του Γκομέλσκι το 1987. To μήνυμα της οριακής επικράτησης με 69-66 στον όμιλο δεν ελήφθη, οι περίεργοι ιθαγενείς έμειναν να φωνάζουν για τον Κοτλέμπα.
Όταν όμως στον Τελικό το έργο γύρισε, ο Γκομέλσκι θυμήθηκε και τη διαιτησία και την ατμόσφαιρα και τη… Μαυριτανία. «Ακόμα κι αυτή θα κέρδιζε σε τέτοιες συνθήκες», του αποδίδεται η φράση. Είπε και κάτι άλλο εν θερμώ, ακόμα πιο παραστατικό. «Το επόμενο Ευρωμπάσκετ ας το κάνουμε σε ένα νησί με κανίβαλους. Κι αν κερδίσουμε εμείς, να μας φάνε»!
Πού να ‘ξερε, ο δόλιος. Το επόμενο έγινε στο Ζάγκρεμπ, ο ίδιος είχε και Σαμπόνις και Κουρτινάιτις και Μπελοστένι (που έλειπαν στο ΣΕΦ), αλλά στον ημιτελικό έχασε 81-80. Από την Ελλάδα.
Δύο χρόνια νωρίτερα διαμαρτυρόταν ότι ο Νίκος Γκάλης έκανε συνεχώς φάουλ με το αριστερό χέρι, πετώντας προς το καλάθι. Εκείνο το βράδυ του Ιουνίου του ’89 τον έβλεπε στον αγώνα των… αγώνων του να ρίχνει 45άρα. Και να σηκώνει θριαμβευτικά και τα δυο του χέρια ακριβώς μπροστά στον σοβιετικό πάγκο, προτού η μπάλα πέσει στο καλάθι από το δική του ασίστ για το τρίποντο του Φάνη.
Λεπτομέρεια: ο Γκομέλσκι δεν ήταν προπονητής. Έδινε όμως μέσω του γιου του, Κύριλλου, ραβασάκια με οδηγίες στον Βλάντας Γκαράστας. Εις μάτην. Κι άλλη λεπτομέρεια: η καταφανής παράβαση έγινε τότε ακριβώς, με το πάτημα της τελικής γραμμής από τον «γκάνγκστερ». Μα τι να πεις για διαιτησία κατόπιν όλων αυτών; Άλλωστε ουκ ολίγες φορές, έκτοτε, ο Γκομέλσκι παραδέχτηκε και τον Γκάλη και την επιτυχία της Ελλάδας.
Στα τέλη των ’80s, λίγο πριν την τελική κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, τα σύνορα δεν άνοιξαν μόνο για τους παίκτες. Άνοιξαν και για τον ίδιο. Συμφώνησε με την Ντιζόν, έκανε πίσω, όταν αντιλήφθηκε πως το 90% των χρημάτων θα πήγαινε στο κράτος και σε παρατρεχάμενους. Με την Τενερίφη είναι διαφορετικά. Η επιταγή, βλέπετε, είναι λευκή. Δεν ήξερε πού έμπλεκε το 1988 ο μεγιστάνας Αμίντ Άτσι Φαντούλ…
Ο Ρώσος δεν ήθελε βοηθούς, δεν ήθελε γυμναστές. Ήθελε να κάνει μονάχος του τα πάντα, κατά το συγκεντρωτικό σοβιετικό πρότυπο. Κι ας μην ήξερε καλά-καλά ούτε αγγλικά. Ξεπάτωνε στις διπλές προπονήσεις και το τρέξιμο στην αμμώδη παραλία Τερεσίτας παίκτες των οποίων δεν ήξερε τα χούγια, δεν εννοούσε ότι δεν μπορεί να τους αλλάξει με όποιους ήθελε. Όπως στην ΤΣΣΚΑ που αρκούσε ένα τηλέφωνο στην Ομοσπονδία ή στον στρατό.
O Ομοσπονδιακός τεχνικός, Αντόνιο Ντίαθ-Μιγκέλ, κόντεψε να πνιγεί από τα γέλια, όταν τον πήρε τηλέφωνο ο φίλος του από τις εθνικές κόντρες και του ζήτησε στα σοβαρά να μεσολαβήσει ώστε να πάνε στα Κανάρια παίκτες της Ρεάλ και της Μπαρτσελόνα. Οι νησιώτες σώθηκαν στα πλέι άουτ, εντούτοις ο Γκομέλσκι είχε απολυθεί ύστερα από μια ήττα από την Μπασκόνια, η οποία είχε ανατρέψει διαφορά 29 πόντων. Πήγε και στη Γαλλία για τη Λιμόζ το 1990. Εκεί τον άντεξαν τέσσερεις μήνες.
Ξεπερασμένος σε μία εντελώς διαφορετική εποχή που ξημέρωνε, κατάλαβε ότι δεν θα πέρναγαν ούτε στη Ρωσία οι τεχνητές κρίσεις που δημιουργούσε, το κυνηγητό δίμετρων τύπων που έτρεχαν γύρω από λίμνες (με τον ίδιο σε ποδήλατο βέβαια, που το έβρισκε με τρυπημένα λάστιχα), η ολοκλήρωση προπονήσεων με… μάντρα.
«Είμαστε μεγάλοι παίκτες. Ο Γκομέλσκι είναι μεγάλος προπονητής. Και όλοι μαζί είμαστε ανίκητοι», τους έβαζε να ψιθυρίζουν ανάσκελα με κλειστά τα μάτια. Ωωωωμ.
Στρογγυλοκάθισε στις δάφνες του, μπήκε στο μεγάλο Hall of Fame των ΗΠΑ, πήρε από κοντά και τον αναδυόμενο Βλαντίμιρ Πούτιν, έκανε τέταρτο παιδί με τρίτη σύζυγο. Θυμόταν με πίκρα τις προηγούμενες αποθανούσες, το ίδιο και τον δικό του τίμιο γίγαντα, Βίκτορ Πανκράσκιν, που έλιωσε από τη φυματίωση, τον Βαλέρι Γκομπόροφ που πήρε μεθυσμένος το αμάξι και στούκαρε…
Έγινε Χριστιανός από άθεος (και πιστός μονάχα στον Κομμουνισμό), βαφτίζοντας τους γιους του. Καμάρωσε τον Βολκόφ και τον Μαρτσουλιόνις στον πολιτικό στίβο, ευτυχώς δεν ήταν εδώ, όταν ο δεύτερος προέβη στα ανυπόστατα υπονοούμενα για τον Τελικό του ’87, κάνοντας λόγο και για περίεργο κοουτσάρισμα του Γκομέλσκι.
Ο «Πάπα» του σοβιετικού μπάσκετ είχε φύγει στις 16 Αυγούστου του 2005. Λίγες ημέρες αργότερα εκείνη η περίεργη χώρα από τον νότο της Ευρώπης έφτανε για δεύτερη φορά στην κορυφή.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Κανείς δεν μπορούσε να σταθεί δίπλα στον Άρβιντας Σαμπόνις